Ömer Seyfettin' in 1919 yılında yazdığı sonrasında büyük bir kısmı Hürriyet gazetesinde tefrika olmuş kitabı, dönemin Osmanlı toplumunun iğneleyici ve cesur bir eleştirisidir.
Romandan ziyade hikayeler bütünü diye adlandırmayı tercih ettiğim kitapta karakter Efruz Bey'in merkezinde bulunduğu olaylar anlatılmaktadır. Ağırlıkla din, dil, ırk, ilim meselelerine değinen yazar, "asil cahil" bir karakter yaratmıştır. Palavracı, heybeden atıp tutan, korkak ve bağnaz türk toplumunu anlatır.
Çok çeşitli kültür ve mezheplerden oluşmuş Osmanlı halkı aracılığıyla, bu çeşitliliğin ırkçılığa ayrımcılığa sebebiyet vermesinin yanlış olduğunu , "insan" çatısı altında herkesin bir olduğunu savunur.
Anlattığı sorunların yüz yıl sonra bile hala devam etmesi belki de Ömer Seyfettin'in zamansızlığı yakalamış olduğunun bir göstergesidir ya da ihtimal ki bu ırk meselesinden çoktan sıyrılmış olmamız gerektiği halde biz bir ilerleme gösterememişizdir.
Serdar Can Özcan
