Prof. Dr. Zafer Cirhinlioğlu tarafından Türkçe’ye kazandırılan Feminist Düşünce (Feminist Thought) isimli kitap, geçtiğimiz aylarda Gündoğan Yayınları tarafından okuyucuya sunuldu.
Cirhinlioğlu’nun akıcı çeviri üslubu ile okuyucuyla buluşan eser, feminist düşünceler hakkında bilgiler vermektedir. Yazar Rosemarie Puntam TONG’a göre feminist kuramdan değil de, birçok teori ve perspektiften oluşan kuramlardan söz etmek daha doğru olacaktır. TONG’a göre, tüm feminist kuramların ortak noktası; kadınlara uygulanan baskı üzerine odaklaşmakta ve her bir kuram bu sorunun çözümünü içeren teoriler öne sürmeleridir.
Kitapta ele alınan ilk kuram, Liberal Feminist Kuram’dır. Bu kuramın ilk olarak seçilmesinin esas nedeni yazara göre, çağda; birçok feminist kuramın, liberal feminist kurama tepki olarak ortaya çıkmasıdır. İlk olarak ortaya çıkan liberal feminist kuram, diğer kuramların doğmasında etkili olmuştur. Liberal feminist kuramın temel vurgusuna bakacak olursak; kadının toplumda ikinci planda olmasının temelinde, kadının kamusal alan olarak adlandırılan alana girmesini ve burada başarılı olmasını engelleyen yasal ya da geleneksel sınırların bulunması yatmaktadır. Kadınların, erkeklere nazaran daha zayıf olduğu konusundaki yaygın inanç, potansiyel sahibi birçok kadını acımasızca harcayabilmektedir. Liberal feminist kuram, cinsiyette adalet fikrinden hareket etmekte ve bizlerden oyunun kurallarını daha adil yapmamızı, erkeklerin avantajlı, kadınların dezavantajlı durumda olmaması konusunda uyarılarda bulunmaktadır.
Kitapta değinilen ikinci kuram, Marksist feminist kuramdır. Marksist feminist kuram, çok sayıda güçsüzün ürettiği zenginliğin, az sayıda güçlünün elinde kullanıldığı bir sınıf toplumunda, gerçekten eşit fırsat elde etmenin, herkes için özellikle de kadınlar için imkansız olduğunu söylemektedir. Engels ile birlikte, Marksist feministler, kadınların baskı altına alınmasını, önceki dönemde insan toplumlarının ne türden bir eşitlik sistemi kullanırlarsa kullanmış olsunlar, bunları yok eden özel mülkiyet denen kurumun ortaya çıkması ile başladığını iddia etmektedirler.
Radikal feminist kuram, ataerkil sistemin, kadınları baskı altına aldığını; güç, hakimiyet, hiyerarşi ve rekabetle tanımladığını ve böyle bir sistemin reforme edilemeyeceğini, sadece dalları ve kökleri ile birlikte sökülüp atılabileceğini ileri sürmektedir. Yıkılması gereken sadece ataerkil hukuk ve sosyal yapı değil, kültürel ve toplumsal kurumlardır da. Radikal feministlerin en sık değindiği konulardan birisi de, kadın biyolojisinin, kadınların kendilerini algılamalarında, statülerinde ve özel-kamu alanlarında ki işlevlerini nasıl etkilediği konusudur.
Psikoanalitik feminist kuram, kadınlara yönelik baskının kökenlerini kendi ruhlarının derinliklerinde gömülü olarak bulunduğu iddiasından hareket eder. Özellikle Oedipus kompleksi üzerinde duran yazar, bu kompleksi erkek yönetiminin ya da ataerkilliğin kökeni olarak değerlendirmekte ve bu kompleksin, erkeklerin bir hayal ürünü olduğunu, özellikle de kadınların kaçınması gereken psikolojik bir tertibat olduğunu iddia etmektedir
Feminist kuramlara ilişkin çeşitli akımları bir araya getirme görevini üstlenen Sosyalist feminist kuram; eğer kadın tam özgürleşmeye doğru yaklaşmak için bir şey başarmak isterse, yapılardaki kadının statüsü değişmelidir demektedir. Sosyalist feminist kuram, birlik ve bütünlük konusunu hem kadın hayatının bütün yönlerinin birleştirilmesi, hem de birleşmiş bir feminist kuram üretme alanında vurgulamaktadırlar.
Diğer bir kuram olan Postmodern feminist kuram ise feminizmin bir tek değil birden fazla olması gerektiğini söyler. Çünkü dünyada bir tek kadın yoktur, birden fazla kadın vardır. Ne kadar çok feminist kuram olursa, o kadar çok iyi olur. Bu kuramda birliktelik ön plandadır. Herkes bir odaya sahip ise, bu odanın duvarları bütün bireylerin birbirleriyle konuşabilmesini sağlayacak kadar ince olmalıdır.
Çok kültürcü ve Küresel feminist kuramlar, postmodern feminist kuramın parçalanmış görüşlerini paylaşmaktadırlar. Fakat bu iki kurama göre, bu parçalanmışlığın kökenleri cinsiyet, psikoloji ve edebiyat ile ilgili olmaktan çok kültürel, ırksal ve etniktir. Her iki kuramda özellikle kadıncıl şovenizmi yani bütün kadınları adına konuşma yetkisini elinde bulundurma durumunu onaylamamaktadır.
Kitap, konuyla ilgili tarihsel içeriklere, eleştirilere de yer vermektedir. Bu da kuramlar hakkında daha detaylı bilgi edinilmesini sağlayan bir başka özelliktir. Feminist Kuram, konuya ilgi duyanların başucu kitabı olacağını düşünüyorum. Özellikle sadece bayanlara değil, erkeklere de hitap etmesi kitabın çekiciliğini arttırmaktadır.
