Karadeniz kuzeyinden Doğu Avrupa ve Balkanlara ilerleyen Türk boyları karakterlerine uygun olarak yazılı değil sözlü geleneği benimsemişlerdir Bu da onların isimleri, kimlikleri, kültür ve sosyo ekonomik hayatları hakkındaki bilgilere ulaşmayı hayli güç kılmaktadır. Ancak tüm bunlara rağmen eldeki veriler, Gagauzların bir Türk topluluğu olduğunu, bölgeye göç eden Hun, Ogur, Avar, Kıpçak, Peçenek, Oğuz, Selçuklu ve Osmanlı Türklerinden meydana geldiğini, kendi içlerinde Dobruca, Besarabya, Bucak, gibi Romanya ve Ukrayna’nın çeşitli bölgelerine tarihi süreç içinde dağıldıklarını ve zamanla iç içe geçerek Gagavuz kimliğini teşekkül ettirdiklerini göstermektedir.
Gagauzların tarihini yalnız Selçuklulara veya tek başına Kuzey-Doğu Bulgaristan‘la Balkanların çeşitli bölgelerine yerleşmiş Hun, Oğuz, Peçenek ve Kuman Türklerine bağlamanın doğru olamayacağını, bu coğrafyaya 10-13. yüzyıllar arasında yüz binlerce kişilik Türk göçünün olduğunu, bunların büyük bölümünün Slavlaşarak Türklüklerini kaybettiklerini, bir kısmının
Hıristiyanlaşmasına rağmen dilleri sayesinde millî kimliklerini koruyabildiklerini düşünüyoruz.
Sonuç olarak; Gagauzlar, Doğu Avrupa’ya Hazar Denizinin kuzeyinden gelen İskit, Hun, Avar, Ogur, Bulgar, Kuman (Kıpçak), Peçenek ve Oğuz (Uz) Türkleri ile Hazar Denizinin güneyinden Dobruca’ya göç eden sonrasında ise Hristiyanlığı kabul eden Oğuz (Selçuklu)ve Osmanlı Türklerinin oluşturduğu, en az 2500 yıllık geçmişe sahip bir Türk topluluğudur. Aslında mevcut dilbilimsel, kültürel bütün veriler, Gagauzların Türklüğü, kanıtlamaya gerek duyulmayacak kadar açık, net ve sağlamdır.
