Hacı Bektaş-ı Velî, XIII. yüzyılda Anadolu'da yaşamış, devrinin kaynaklarında hakkında bilgi bulunamamasına rağmen vefatından sonraki dönemde, tarihi ve menkıbevi şahsiyeti hakkında hayli kalem oynatılmış bir şahsiyettir. Üzerinde çokça spekülasyon yapılan Hacı Bektaş-ı Veli'nin kişiliğinin ve ona izafe edilen bir mektep olarak Bektaşilik'in mahiyetinin daha iyi ve net anlaşılması için onun yaşadığı dönem malzemelerine bakmak gerekir ki bunların başında da yazdığı kitapları gelir. Hacı Bektaş-ı Veli'nin en başta gelen ve en hacimli kitabı Makalat'tır.
Aslen Arapça olarak kaleme alınmış olan bu eser üzerinde en fazla mesai harcayan akademisyen olan (Prof. Dr.) Merhum M. Es'ad Coşan, Makalatt'ın mensur, manzum ve elde mevcut Arapça kısmını uzun ve yorucu çalışmalar neticesinde doçentlik takdim tezi olarak 1972'de hazırlamıştır.
Bu çalışmanın araştırma kısmı ile mensur metnin neşri ve Arapça kısmının tercemesi 1982 yılında yayınlanmıştı. Merhum, çeşitli vesilelerle bu çalışmasını tekrar elden geçirerek tamamını yayınlamayı istediğini belirtmiş ancak buna imkan bulamamıştı. Muhallefatı arasında rastladığımız notlarında da bu niyetini yazıya dökmüş olduğuna şahit olduk. Bunlar arasında Makâlât'ın popülerize edilerek yayınlanması da bulunmaktadır.
Prof. Dr. M. Es'ad Coşan'ın, himmetini Hacı Bektaş-ı Veli'nin Makalat'ına çevirmesi, üzerinde doktora tezi hazırladığı Hatiboğlu Muhammed dolayısıyla olmuştur. Zira Hatiboğlu Muhammed Makalat'ı Türkçe'ye nazmen tercüme etmiştir. Gerek doktora çalışmaları esnasında gerekse sonraki dönemde bu önemli eser üzerinde çalışmalarını yoğunlaştırmış, bu vesile ile yurt içinde ve yurt dışındaki kütüphanelerde pek çok yazma üzerinde incelemeler yapmıştır. Bu çalışmalar üç ayrı kitapla yayımlanacaktır. Bunlardan ilkini bu kitap oluşturmaktadır. Eserde yer alan ilk makale Makalat'ın Arapça aslı hakkındadır. Aslında Makalat'ın içerisinden Makamat adlı bir bölümün Arapça'sı olduğu açık olan ancak İmam Birgivi'ye ait olduğu zannedilip yaygınlaşan eser üzerinde önemli tetkik ve tespitlerde bulunulduktan sonra edisyon-kritiği yapılarak neşredilmiş ve terceme edilmiştir. Tercümesi doçentlik takdim tezinde yer alan bu çalışma makale olarak hazırlanmış olmasına rağmen hal-i hayatında yayınlanamamıştır.
Prof. Dr. M. Es'ad Coşan, 1968-69 yıllarında kütüphane araştırmalarını yoğunlaştırmış, bu arada Hacıbektaş Halk Kütüphanesi yazmalarını inceleyerek tek tek tanıtmış, alanıyla alakalı olanları ayrıntılı olarak incelemiştir. Konya Bölge Yazma Eserler Kütüphanesi'ne nakledilen bu yazmaların henüz bir kataloğu hazırlanmamış olduğu gibi tasnifin de yapılmadığından kendisinin bu incelemelerini yayımlayarak ilim erbabının istifadesine sunmak istedik. Keza Makalat ve Bektaşilik ile ilgili eserler ile Makalat nüshalarının tanıtıldığı tespit ve tanıtım fişleri de bu çerçevede kitaba konuldu.
Hacı Bektaş-ı Veli ve Bektaşilik ile ilgili kimi konferans metinleri ile İngilizce ve Fransızca olarak yayımlanmış olan yazıları da daha önce yayımlanmış bazı kitaplarda yer verilmiş olmasına rağmen derli toplu istifade edilebilmesi için bu kitaba tekrar alınmıştır. Farklı yazı ve konuşmalarda geçen benzer yaklaşım ve anekdotlar için okuyucunun anlayışı beklenmektedir.
Üç'lü serinin ikincisini Prof. Dr. M Es'ad Coşan'ın Makalat için yaptığı araştırma, mensur ve manzum metnin hafif transkripsiyonlu metinleri, kısmî Arapça metnin tercemesi ve mensur metnin tarafımızdan yapılmış olan sadeleştirilmiş hâli oluşturacaktır. Konuya ilgi duyan her kesimden insanın rahatça yararlanması amacımız olmuştur.
Serinin üçüncüsünü ise Makalat için yapılan araştırma, mensur ve manzum metnin tam transkripsiyonlu metinleri ve kısmî Arapça metnin tercümesi oluşturacaktır.
Zaman içerisinde gelişen ve değişen yazı teknikleri bazen bir şahsın farklı zamanlarda kaleme aldığı farklı yazılar için değişik teknikler kullanmasını zaruri kılar. Yine aynı ilim adamının değişik makale ve kitaplarında, dipnot verme, kitap isimlerinin yazılması vs. teknik hususlarda farklılıklara rastlanır. Bu durum, makalelerini uzun bir süreç içerisinde kaleme alan Prof. Dr. M. Es'ad Coşan için de geçerlidir. Bu kitapta, makale ve konferans metinleri toplu olarak yayımlanırken, bugün gelinen nokta göz önünde bulundurulmuş, teknik olarak birliktelik sağlanmaya çalışılmıştır.
Hacı Bektaş-ı Veli'ye, üzerinden sekiz asır geçmesine rağmen ilginin devam etmesi, onun hakkında yapılan esaslı çalışmaların değerini bir kat daha arttırmaktadır. Akademik mesaisinin önemli bir kısmını onun eserleri ve düşüncesine ayırmış olan Prof. Dr. M. Es'ad Coşan'ın bu çalışmalarını sunarken kendisini rahmetle yad ediyoruz. (Tanıtım Bülteni)
