Abbasiler döneminde kadının siyasetteki rolü: Harunürreşid’in annesi Hayzuran ve eşi Zübeyde örneği:
Son dönem tarih araştırmalarında kadınlar hakkında yapılan çalışmalara ve toplumda bu tür eserlere yönelik artan bir ilgiden söz etmek mümkündür. Abbasiler dönemi bütün İslam tarihi içerisinde kadının rolü, siyasi katılımı, toplum hayatındaki yeri ve etkisi açısından önemli bir araştırma alanı olarak incelemeye muhtaçtır. Bu tebliğin amacı Abbasi halifeliğinin zirve dönemini kapsayan Mehdi, Hâdi, Harûnürreşîd ve oğulları devrinde devlet yönetiminde kadının konumunu ve etkilerini incelemektir. Döneme ışık tutan birinci ve ikinci el kaynaklar içerisinde Abbasi döneminde kadınların saraydaki nüfuzları, ordu komutanları ve devlet erkânıyla işbirlikleri ve oluşturdukları idari bağlar bütüncül olarak değerlendirilecektir. Güzelliği, kültürü ve edebi yetenekleriyle kısa sürede halife el-Mehdî’nin gözdesi haline gelen Hayzüran, daha sonra Musa, Hârun ve Abbase’yi dünyaya getirerek onun ümmü veledi olmuştur. Hayzüran hükmedici ve nüfuzlu kişiliğiyle yumuşak huylu Halife el-Mehdî’yi ve bütün sarayı etkisine almış, oğulları Musa ve Harun’u veliaht tayin ettirmiştir. Devlet işlerine açıkça müdahale etmiş, istediği emri vermiş veya verilen emri bozmuş, atama ve azillerde de etkin rol oynamıştır. Hayzüran nüfuzunu müdahalelerine direnen ve şüpheli şekilde ölen Musa el-Hâdi ve Harûnürreşid dönemlerinde de sürdürmüştür. Abbasi sarayında faal rol üstlenen Zübeyde ise kocası Harûnürreşîd’in daha yetenekli gördüğü oğlu Me’mun yerine kendi oğlu Emin’i veliaht tayin ettirmesi ve devlet idaresinde büyük bir nüfuz kuran Bermeki ailesinin iktidardan uzaklaştırılması gibi kritik kararlarda önemli rol oynamıştır.
