Yusuf Akçura Birinci Türk Tarih Kongresi'ne verdiği önemli bildirisini şu sözlerle bitiriyordu:
tarih, mücerret bir ilim değildir. Tarih hayat içindir; tarih milletlerin, kavimlerin varlıklarını muhafaza etmek, kuvvetlerini inkişaf ettirmek içindir (s. 605).
Durkheim gibi Gökalp de tarihçiliği iki sınıfa ayırıyor: objektif-tarafsız ve milli tarihler. Ulusal tarihin amacı halkı yönlendirmektir. Bu tür tarih değer yüklüdür, pedagojik niteliğe sahiptir ve
"Milliyetçi İdeal" adlı makalesinde Ziya Gökalp bu idealin gerçekleştirilmesinde dilin önemli rolüne dikkat çekiyordu. Yaptığı dil incelemelerinde G. Tarde'den söz ediyor ve ulusçuluk
1935'te, bu çerçevede Ankara Dil Tarih Coğrafya Fakültesi kuruldu. Fakültenin açılışı Millet Meclisi'nde o zamanın Maarif Bakanı Saffet Arıkan'ın şu sözleriyle duyurulmuştu:
Atatürk'ün yüksek dehasından doğan ve kendi kutlu eliyle yaratılan tarih ve dil hareketi; bunlara bağlı olan arkeoloji ve coğrafya bilgileri için Ankara'da bir fakülte açılacaktır.
Kemalist şefler ekonomide güçlü bir devletçilik için de bazı önlemler aldılar. Bu önlemler hem parti programlarına hem de anayasa değişikliklerine doğrudan yansımıştı. 1935 CHP programının başlıca özelliklerinden birkaç örnek verebiliriz:
Türkiye Cumhuriyeti halkını ayrı ayrı klaslardan karışık değil, fakat, ferdiğ ve sosyal hayat için, iş bölümü bakımından, türlü hizmetlere ayrılmış bir sosyete saymak esas prensiplerimizdendir; (s. 6). Devletin, fiili olarak, hangi ekonomik işleri yapacağının belirtilmesi, ulusun genel ve yüksek asığlarına bağlıdır. Bu lüzum üzerine, devletin fiili olarak, kendi yapmaya karar verdiği iş, eğer, özel bir girişit elinde bulunuyorsa, onun alınması her defasında özgü bir kanun çıkarmaya bağlıdır. (s. 7)
Parti devlet yönetiminde, tedbir bulmak için dereceli ve evrimsel prensiple kendini bağlı tutmaz. Ulusumuzun sayısız özverilerle başarmış olduğu devrimlerden doğan ve olgunlaşan prensiplere bağlı kalmak ve onları korumak parti için esastır. (s. 7)
Nomal kapitalin tek kaynağı ulusal çalışma ve tutumdur. (s. 8)
Grev ve lokavt yasak olacaktır. (s. 10)
Partimiz... ekonomiyi, her biri ayrı önemde bulunan devlet işlerinin bir kolu tanır. (s. 12)