IV. Mustafa saltanatı kurtarmak için amca oğlu III. Selim'in ve kardeşı veliaht Şehzade Mahmud'un idamını emretti. Dışarıda; Rumeli askeri kapıları zorlarken sarayın içinde bir kovalamaca başlamıştı. III. Selim, celladlariyla boğuşarak katledildi. Şehzade Mahmud ise Haremdeki fedakar kadınlar tarafından kurtarıldı.
Tanzimat döneminin devlet adamları siyasal katılma, mahalli demokrasi gibi bir siyasal programı benimsemiş kimseler değillerdi. Hatta böyle bir siyasal gelişme onları ürkütürdü. Onların istedikleri kanuni ve adil bir idarenin kurulmasıydı.
Kuşkusuz çeşitli tarikatların tekkeleri de kamuoyunun oluştuğu merkezlerdendi, iktidarın tarikatları bir şekilde denetim altına almasının, zaman zaman yakınlık göstermesinin zaman zaman baskı altında tutup izletmesinin nedeni açıktır.
Osmanlı idaresi, toplum ve devlet hayatının temel kurum ve ilişkilerini, şer'i mevzuattan çok, örfi kanunlarla, hatta mahalli gelenek ve teamüllere göre düzenlemeyi tercih etmiştir.