Yazar, İslam ümmetinin geri kalmışlığını ele alarak başlıyor. Sonrasında inanç hastalıkları (amel'i imandan çıkartıp yalnız tasdik haline getirmek, kulluğu hayatın sadece ibadet sahasına sıkıştırmak, şeyh ve müritlerin eteğine yapışmak, ahirete imanın zayıflaması) ve davranış hastalıklarını (yalan, sözünde durmama, gıybet, zamanı boşa harcama) başlıklar altında anlatmış. Bu iki hastalık sonucunda ümmetin geri kaldığı meseleleri (itikadi açıdan, ahlaki, uygarlık, bilimsel, ekonomik, savaş, siyasi ve fikri geri kalmışlık) incelemiş.
Yazarın "Aydınlanma Sorunu"ndan kastettiği şey batıya özentidir. İslam dünyası kendi dinini bıraktığı zaman gerilemeye başladı. Bunun çaresini batıya dönmekte ve onların sistemini yaşamakta zannetti ve batının dinde reformunu aldı. Batı dini bıraktığı zaman ilerledi, çünkü onların dini bilimi reddeden, bilim adamlarını engizisyon mahkemelerinde yargılayan yobaz bir dindi. Yani İslam gibi her çağa hitap edecek içtihad kavramına sahip değillerdi. Müslümanlar dinlerinin cihan şumül yapısını unuttu ve batı gibi dini hayatın bir sahasına hapsetti ya da tamamen dışına çıkardı. Bu da aydınlık değil apaçık karanlık getirdi. Özetle yazar; İslam dünyasının eski formuna kavuşmasının kendi değerlerimize dönmekte olduğunu vurguluyor. Yazarın diğer eserleri gibi bu eseri de çok kıymetli. Okurken satırların altını çizmek ve aralara not almak kalıcılığı artırırken kitabın bütüncül hatırlanmasını sağlayacaktır. Basit ve akıcı değil; fikir ve müşahade isteyen bir kitap.
