İslam Komüncüleri Karmatiler Faik Bulut

lhvan-ı Safa, yine burçlar ve gezegenlerin hareketliliğine dayanarak,
belli mevsimlerdeki siyasal-toplumsal olayların tahlilini
yapmış; neyin ne zaman olması gerektiği konusunda kadrolarına
ve halka işaret vermiştir.
Risaleler’deki metne bakalım:
“Ey kardeş!
Natık İnsanlar ile Faal Ruhlar yıldızlarının
kendilerine ilham verdikleri faaliyet ve davranışlarda bulunurlar.
Bizim için en faziletü gün ve en değerli bayram, Kaim’in (Gizli
İmam) ortaya çıkıp huruç eylemesi/başkaldırmasıdır. Bu da,
Güneş’in Koç burcuna girdiği İlkbahar mevsimine rastlar. Nimet,
bereket, verimlilik ve rahmet dört bir yanı kaplar. Her tarafta yayılmışız.
Tüm kardeşlerimiz ve herkes için, sevinçli bir gündür bu."

İslam Komüncüleri, Faik Bulut

Yeni Eflatuncular arasında geliştirilmiş fakat İslamileştirilmiş;
bu arada Zerdüştilik ve Manilikten çok şey almış bu hareketin,
sadece felsefeyle yetinmeyip; aynı zamanda o dönemin elverdiği
koşullarda doğa bilimleriyle, toplumsal olaylarla, iktidarı
devirmek isteyen siyasal örgütlenmelerle, Şeriatçı Abbasi sistemine
karşı, “Fazilet toplumu” projesiyle ilgilendiği tarihsel
belgelerle kanıtlanmıştır.
Bu hareket, metafizikte Eflatun; ahlâkta Sokrat; matematikte
Pisagor; mantıkta Aristo; din felsefesinde ise Farabi’den etkilenmiştir.
İhvan-ı Safa Risaleleri, dört ana bölüme ayrılmaktadır:
Matematik ve felsefi ilimler; Doğa ve cismani ilimler; Psikolojik
ve akli (mantık gibi) ilimler; İlahi (teolojik) ilimler. Ihvan-
ı Safa, basitten karmaşığa doğru giden bir bilim/ilim (öğreti)
sıralaması yaparak şu konuları ele almıştır: Matematik ve
Mantık; Doğa bilimleri, Astronomi ve Fizik; Zihinsel melekeyi
geliştirme, Psikoloji; Tevhid ve Kelam yani metafizik prensipler;
Ahlak, yani, tüm ilimlerin yegane ve en yüksek hedefi olan Felsefe
ya da İhvan-ı Safa’nın dünya görüşü.
Bu arada belirtelim: İhvan-ı Safa’nın canlılar arasında yaptığı
derecelendirme ve bağlantılar, bize göre, Darvin teorisini andırmaktadır.
Risalelerde; bitkilerin son derecesi, madenlerin
ilk aşamasına; bunun son derecesi, hayvanların ilk aşamasına;
hayvanların geldiği son evrim noktası da insanların ilk
derecesine denk düşecek niteliktedir deniliyor; böylece, canlılar
arasında bir süreklilik ve tekâmül olduğu fikri ortaya atılmış
oluyordu.
Ayrıca, İhvan-ı Safa’nın, “temelde bağımsız, herhangi bir
teşkilata bağlı olmadan çalıştığı” iddiası da geçerli olmaktan
çıkmıştır.
İsmaili önderlerce yazıldığı kuvvetle muhtemel İhvan-ı Safa
Risaleleri, esasında bu siyasal Bâtıni hareketin ürünüdür. Kar-
matiler, “Komünal toplum” yaratma projesini, örgütlenme tarzlarını
ve dünya görüşlerini, anılan Risaleler ’den almışlardır. Günümüz
Alevilik fikriyatının temelinde bile, İhvan-ı Safa’nın tarihsel
harcını görmek mümkün.

İslam Komüncüleri, Faik Bulut