İslam'da İ'tikadi Mezhebler ve Akaid Esasları
İrfan AbdülhamidQuotes
Allah'a inanan, mü'min (théist)'in karşısında, sapık, dinsiz (athéist) şahıs vardır. Dinsiz, bu âlemin yok iken Allah tarafından güzel, uyumlu, dengeli bir düzene bağlı olarak yaratılma hadisesinin varlığını inkâr eder. Ve yine Allah Teâlâ'nın o âlemi düzenleyici ve kesiksiz bir denge ve bağlantı içinde seyrini sağlayıcı birtakım kanunlar ya rattığını; Allah'ın mahlukatın meseleleriyle ilgilendiğini, onları inayetiyle gözettiğini; Allah'ın insanı en güzel şekilde yarattığını, ona en güzel biçimi verdiğini sonra da kullarına kendisinden bir rahmet olsun diye vahiy yoluyla o insana kendi yüce zatını açtığını: kulları için gönderdiği peygamberlerinin diliyle onların takib edecekleri yolun kaidelerini koyduğunu, hayra çağıran emirler, şerden meneden yasaklarla onlara dünya ve ahiret saadetine gidecek yolu hazırladığını; kötüyü cezalandırmayı iyiyi mükafatlandırmayı yüce zatına gerekli kıldığını, işte bunların hepsini de inkâr eder.
Sayfa 162Kitabı okuyor
Hâricilerin fikirleri hakkında Mezhebler Tarihi yazarlarının kanaatlerini mukayeseli bir biçimde inceleyen araştırıcılar görürler ki, hâriciler Hz. Ali, Hz. Osman, iki hakem ve Cemel vak'asına katılanları tekfir etmekten başka hiçbir hususta birleşmemişlerdir. Diğer meselelerde hârici firkaları büyük ihtilaflara düşmüşlerdir.
Sayfa 90Kitabı okuyor
Doğudan bize iki fikir gelmiştir.
Imam Ebu Hanife şöyle demektedir: "Doğudan bize iki fikir gelmiştir; Ta'til görüşüne sahip Cehm ve teşbih görüşüne sahip Mukatil b. Süleyman. Cehm, teşbihi inkârda ifrata düşmüş, hatta "Allah Teâlâ şey değildir" demiştir. Mukâtil de teşbihte ifrata düşmüş ve "Allah Teâlâ, insan suretindedir" demiştir."
el-İsferayini, et-Tabsir fi'd-Din, 29; Ibn Hacer, Tehzíbu't-Tehzib, X/10; İbn el-Cevzi, Telbisu İblis, 83 el-Melati, et-Tenbih ve'r-Red, 77.
Sayfa 241Kitabı okuyor
Selefin ekseriyetinde hâkim olan temayül, itikadi meselelerde "tevakkuf", dini konularda cedel'e bulaşamamakta veya asgari ölçüde davranmak, Kur'ân-ı Kerim'de ve hâdis-i şeriflerde varid olan hususlarda "teslim" ve "taklid" yolunu seçmek şeklinde özetlenebilir.
Sayfa 209 - Müteşâbih âyetler konusunda selefin mezhebi.Kitabı okuyor
Hıristiyanlıkta te'vil.
Hıristiyanlıkta ise keza Allah Teâlâ'dan cismani tasavvurları uzaklaştırmak için çaba gösteren birçok büyük kilise ricali zuhur etmiştir. Bu zevat lafzı mânâları alındığında ulûhiyyet hakkında gerçek tasavvurlarla bağdaştırılması mümkün olmayan bu nassları, mecazi te'vile tabi tutmak suretiyle bu işi başarmışlardır. Kilisenin bu eski papazları şunlardır: Iskenderiyeli Klemens (150-215) ve Origénes (185-254), Saint Augustinus (354-430) ve bilahare de Yuhanna ed-Dimeşki (700-754). Bu zât gerçek mânâda doğu kilisesinin en büyük ilâhiyatçısı itibar edilmektedir. Şam'da yaşamış ve Emevî ricali ile irtibat kurmuştur. İslâm felsefe tarihçilerinin çoğu onu İslâm'da akli ve kelami münakaşaların zuhurunda ilk sorumluluğu taşıyan kişi itibar etmişlerdir.
Origenes ise İncil metinlerini çeşitli şekillerde tefsire tabi tutmuş "umuma karşı o metinleri lâfzi olarak tefsir etmiş, mütekaddimin için ahlâki bir yoruma tabi tutmuş; yüksek derecede basiret, ilham, tecelli ve uyanıklık (işrak) sahibi entellektüel tabakaya karşı da Incil metinlerini tasavvufi karakterde remizlerle tefsir etmiştir."¹
Saint Augustinus ise Kitab-ı Mukaddes'in te'vili caiz olan ibareleriyle te'vili caiz olmayan ibareleri arasında kesin sınır çizmek ve te'vilin şartları ile esaslarını ortaya koymak için gayret göstermiştir. Aziz Yuhanna ed-Dimeşki de meşhur kitabı "Havle'd-Din el-Orsodoxy" de Kitab-ı Mukaddes'te varid olan haberi sıfatların mecazî te'villeri için başlı başına bir bölüm ayırmıştır.
1. Muhammed el-Behiyy, a.g.e., 82.
Sayfa 221Kitabı okuyor
Müteşâbih âyetler konusunda selefin mezhebi:
Mâlik b. Enes'e şöyle dedirtmiştir: "Sizi bid'atlardan sakındırırım" Ey Ebu Abdullah, bid'atlar nelerdir? denilince o cevaben: "Bid'atçılar o kimselerdir ki Allah'ın isimleri, sıfatları, kelâmı, ilmi, kudreti konusunda söz ederler, sahabenin ve iyilikte onlara tâbi olanların sustuğu konularda sükût etmezler" demiştir.
es-Süyüti, Savnu'l-Mantık, 23 vd.
Sayfa 209Kitabı okuyor
el-Eş'ari selefin tutumunu çok güzel tasvir eder ve şöyle der:
"Onlar cedeli kabul etmezler ve bunun için mücadele ederler. Buna sebep de sahih rivayetlere teslim olmaya dayanan bir dini anlayışa sahip olmalarıdır. Mutemed ravilerin birbirlerinden naklederek ta Rasûlüllah'a kadar ulaştırdıkları hadisler onlara ulaşınca "nasıl?" ve "niçin?" demezlerdi çünkü bu sorular bid'atti."
Sayfa 137 - el-Eşari, Makálát el-Islamiyyin, 293.Kitabı okuyor