Kağnı - Ses - EsirlerSabahattin Ali

18 öykü ve 1 oyundan oluşuyor eser. Duvar, Bir Skandal ve ses öykülerini çok beğendim ben. Zaten genel olarak Sabahattin Ali'nin kişiliğini de dilini de seven biriyim. Üslubu öylesine yumuşak ki akıp gidiyor. Bir anda bitsin istemedim, zamana yayarak okumaya çalışsam da pek beceremedim.
Sabahattin Ali kısa hayatına çok güzel eserler sığdırdı. Nur içinde yatsın

Bir dönem çeşitli dergi ve mecmualarda neşredilmiş oyun ve öyküler, kısa bir süre sonrasında üç ayrı kitap olarak basılmış. YKY de bu üç kitabı tek bir kitap olarak basmış, iyi de olmuş. Daha evvel romanlarını okuduğum Sabahattin Ali’nin öykü ağırlıklı diğer eserlerini okumayı planlamıştım (etkinlik bunun toplu hâlde yapılma vesilesi oldu tabii: #31311069). Yazarın gelişim-değişim evrelerini gözlemleyebilmek için de eserleri neşredilme tarihlerine göre okumayı düşünüyordum, bu fikre sadık kalarak da ilerliyorum, güzel bir tecrübe oluyor. İlk eser Değirmen öykü kitabıydı. Orada genç ve istidadı olan bir yazarın, aşka ve isyana dair öyküleri vardı (Değirmen: #31310887). Orada, aşkın işlendiği ilk kısım daha havai, ayakları yere basmayan ancak aşkı kutsayan hikayelerden oluşuyordu. Sonrasında ise sessiz çığlığın, kırılgan bir isyanın olduğu öykülerden oluşan kısımlar vardı. Bu kitapta ise öykü tarzı açısından daha fazla çeşitlilik var. Başta nüktevarî kısa öykülerle başlayıp yine hüznün, çaresizliğin, isyanın, naif bir kabullenmeme, karakterli bir küsüşün olduğu hikayelerle devam ederken, yazar aynı zamanda sert/eleştirel bir tarzı ve uzun öyküyü de deniyor. İlk baştaki o nüktevarî hikâyeler zayıf kalmış. Ancak genele bakarsak dikkat çeken bariz bir durum var. Hikayeler daha fazla gerçeğe dokunuyor ve bir dönemi adeta resmediyor. Öne çıkan o fukaralığa, cehalete ve çaresizliğe yakinen tanık oluyorsunuz. Değirmen’de nispeten daha lirik cümleler, fikir fırtınaları ve süslü, uzun betimlemeler varken, Kağnı ve Ses’ de daha çok anlattığı şeye odaklanmış, bize olaydan çok durum hikâyesi anlatan bir Sabahattin Ali var. Bundan dolayı öykülerin bir kısmında hikâyenin sonunu pek önemsemiyor yazar. Düşman ve Bir Skandal öykülerindeyse sertleşen bir üslup, hoyrat bir dil kullanımı söz konusu.
“Güliver’in cüceler memleketine düştüğü zamankinden daha çok hayret içindeydim. Ve bana tiksinti veren bu ruh cüceleri beni de her tarafımdan sımsıkı bağlamışlardı. Kıpırdamaya imkân yoktu.”
Memleketin münevverleri ile ilgili sert ve yerinde eleştiriler ile kadınlara da ayrıca saydırdığı bölümler var, onları da okuyacak olanlara bırakalım artık.
Leylim Ley şarkısını şimdiye kadar sayısız insan seslendirdi. Ancak benim aklıma hep İbrahim Tatlıses’in okuduğu kayıt gelir. “Ses” öyküsü de içinde etkileyici sesiyle Leylim Ley’ i okuyan bir amelenin, sazıyla geçer not alma mücadelesini anlatıyor. Hikâye boyu aklıma İbrahim Tatlıses ve hikâyesi geldi. Betimlenen o acı ve etkileyici ses ve iki hikayedeki benzerlikler belki de bu çağrışımı geçerli kıldı, enteresandı.
https://www.youtube.com/watch?v=lDHzxu3ME5w

“Köstence Güzellik Kraliçesi” nde öyle bir öykü vardı ki direk Masumiyet’ in Bekir’ ini dinler gibi oldum. Gravila ilgi çekici bir biçimde kırık aşk hikayesini anlatıyordu. Ancak anlatıcı bazen Gravila oluyordu, bazense “oğlum Bekir yolu yok çekeceksin, yol belli ey başını usul usul yürü şimdi” diyen Bekir.
https://www.youtube.com/watch?v=10zCe8a-uU8 (Link argo anlatım içerir, dikkat!)

Kitapta bir de “Esirler” adlı oyun bulunmakta. Bu oyun başlarında bana anlatımıyla basit gelmişti. Hatta peşin hükümde de bulundum; Sabahattin Ali de oyun yazarlığından tatmin olmamış ki bir daha denememiş, üstüne gitmemiş diye. Oyun, anladığım kadarıyla meşhur Kürşad ve 40 çerisinin destanından esinlenmiş, tabi içerik daha farklı. Basit, iddiasız ilerleyen oyunun niteliğini artıransa bir kısmından sonra Shakespeare diyaloglarını anımsatan diyalogların araya serpiştirilmiş olmasıydı. Özellikle oyuna dahil edilen filozof Siyaohi karakteri ve gelişen diyaloglarıyla eser sınıf atlayabilmiş. Ancak baştaki o peşin hükmümün hala arkasındayım orası ayrı.

Farklı tatlarda öyküler sunan kitap benim için güzel bir deneyimdi.
Öykü seven ve farklı tarzda öyküler okumak isteyenlere de (hala okumadılarsa) “bi deneyin” derim.

Sabahattin Ali’ye ait okuduğum iki romandan sonra, “Kağnı” ve”Ses” başlığı ile onsekiz öykü ve bir de “Esirler” isimli oyundan oluşan bu eserinide çok beğendim.Fazlasıyla rikkatimi celbeden bu öykülerde insanlığın neleri yitirdiğini ve bazen de, bu yitip giden hassasiyetlerin var olduğunda yaşamanın, varolmanın nasılda saadetli ve huzurlu bir hal alabildiğine şahit oldum. Öyküler... bazen nasılda insanı içine alıyor, nasılda insanın yüreğinde işlemeyen buz tutmuş yerlere ulaşıp ısıtıyor.Nasılda içinde bulunduğumuz öyküye dokunup bizi büyütüyor.
Bana, edebiyat, öykü ve şiirlere duyduğu samimi muhabbetle; insanlığı, imanı, aşkı ve sevgiyi, dimağımda ve yüreğimde yeniden inşa edip canlandırma şevki veren yüce gönüllü bir insanı,fazlasıyla anımsadığım ve minnet hissettiğim bir eserdi.Bu öykülerdeki güzelliklerin, herdaim yüreğinize ve öykünüze dokunabildiği okuma derinliğini yakalayabildiğiniz okumalarla...Varolun.:)

Sosyalizme yakın Sabahattin Ali'nin bir dönem Orkun'da da yazacak kadar milliyetçi olduğunu biliyordum. Nitekim Esirler oyunu bu yıllarının izlerini taşıyan ve Kürşad İhtilalini anlatan bir tiyatro eseri idi. Ilginç bir sürpriz oldu doğrusu.

Kağnı ve Sesler ise Ali'nin ustalığını konuşturduğu öykülerinden oluşuyor. Bence Ali'nin hikayeciliği şairliği ve romancılığından çok daha başarılı. Burada da birbirinden iyi hikayeler vardı.

Sinema filmi de uyarlanan Gramofon Avrat, Sinop cezaevinde geçen Duvar, Samsunlu bir mahkumu anlattığı Bir Şaka başta olmak üzere çoğu hüzünlü ve Anadolu'nun fukaralığını anlatan pek çok hikaye...

Hikayelerin çoğunu diğer kitaplarda okumuştum. Etrafını gözlemlemiş ve cümlelere güzel dökmüş her zaman ki gibi. Bem bu adamı harbi seviyorum :-)
Hikayelerin hepsi başka güxel hepsi başka bir dünyanın kapısı bana kalırsa bu.
Ceza evi zamanlarında yaşadıklarını aktarması o dönemin siyasi ihmal karlıklarla insanların maddi manevi durumları ap açık ortaya koyulmuş.
Esirler oyunu hikaye gibi okuyamadığımdan keşke izlemiş olsaydım dedim
Okuyun

Sabahattin Ali tüm eserleri mutlaka okunması gereken bir yazar öykülerinde her daim insanın içindeki noksanlıklara ve düzeltilmesi gereken duygulara ışık tutuyor. Öykülerinde karamsarlığa düşürmekle birlikte toplumsal sorunların farkedilip onarılmasını istercesine bir sitemkarlıkta bulunuyor. Kağnı Ses Esirler kitabında diğer eserlerinden aldığım keyifi kesinlikle aldım ve beklentilerimi karşıladı, aynı zamanda Kürk mantolu Madonna kadar değer görmemesi üzdü. Birinin okunma sayısı 30000 iken diğerinin 300 olması çelişkili geldi. Bir yazarın kaymağını aldıktan sonra kalanını bırakmanın doğru olduğunu düşünmüyorum ve derinlemesine işlenmesini ümit ediyorum.

Sabahattin Ali'nin 2 hikaye kitabı ile bir tiyatro oyunun birleştirildiği kitap. Yazar yine Anadolu'nun aksayan yönlerini anlatmaya çalışmış. Kendi hikayelerinden de bir kaç şey var. Hapishane'de yazdığı hikayeler özellikle insanı deriden etkileyen hikayeler. Bu eserde de Sabahattin Ali'nin hayatından çokca şey bulabilirsiniz. İyi Okumalar..

Her şey ölümden daha korkunçtur. Bazı gece uyuyamazsın, içinden uykuya alıp götüren büyük bir derdin vardır. Yarın karşılaşacağını ve önüne diyeceğini bildiğim birçok müşgülat yakıcı bir güneşin ışığı gibi gözlerine vurur, seni uyutmaz. Sen yorgun,bitkin, bir dakika kendini unutabilmek için çareler ararsın. Kallbinin etrafında gürültü yaparak sana uykuyu haram eden bu düşünceleri bir an olsun kafandan çıkarmaya karar verir, yüze kadar sayar, yahut gözlerini sabit bir noktaya dikerek hiçbir şey düşünmezsin. Yavaş yavaş tatlı bir dalgınlık vücuduna yayılmaya baslar, adeta her tarafından yumuşadığını duyarsın. Fakat bu anda kafandan çıkarıp attığın düşünceleri dışarı tutan ellerde yumuşar. Ve bir sandalın altındaki geldiği kaplayan tıkaç oradan alındığı zaman sular nasıl dediği gibi içeri dolarsa, bu düşünceler de tekrsr kalbine hücum ederler. Sen, kalbin şiddetli çarparak tekrar uyanırsın. Aynı azap yeniden başlar. Seni nasıl harap eden, şimdi duysam bile yarın akşam bu işkence yengene tekrar edeceğini, hiç bitmeyeceğini bilmektir. O zaman gözlerinde bir uyku tüter. Öyle bir uyku ki, ne çarpıntısı vardır, ne de yarını... Yorgun vücudun boylu boyunca yatıp dinlenecek ve hiçbir düşünce, hiçbir dert sana gelmeye yol bulamayacaktır. İşte ölüm bu uykudur... Geceleri gözlerini kapıyamayanların aradıkları uzun ve rüyasız uyku.
**Bir dert ancak bu kadar güzel anlatılabilirdi. Sabahattin Ali.. Her zamanki gibi sizi sizden alan bir kitabi. Mutlaka okuyun..

Kafakağıdı ve Mehtaplı Bir Gece öykülerinde garipliği, Kağnı da çaresizliği hissedeceksiniz. Arabalar Beş Kuruşa ve Apartman da toplum içerisinde gelir farklılıklarından kaynaklanan ayrışmayı, insana tepeden bakan gözleri, ezilenleri sorgulayacaksınız. Fikir Arkadaşı ve Düşman öyküleri arkanızdan iş çeviren dostlarınızı, riyakar arkadaşlarınızı hatırlatacak. Bir Skandal öyküsü diğer öykülere göre çok farklı. Bence Esirler oyunu ile birlikte kitabın en iyileri. Esirler de Kürşad ve Filozof un söyledikleri Sabahattin Ali nin düşünce ve fikirlerini anlamak açısından önemli. Sabahattin Ali nin bütün öykülerini tavsiye ederim, okumalısınız.

Sabahattin Ali Yüksek Muallim Mektebi'nden arkadaşı olan Hüseyin Nihal Atsız'dan bir piyes için tarihi ve kahramanca bir mevzu istemiş ve Atsız ona "Kür Şad"ı anlatmış.Sabahattin Ali 1936'da Varlık dergisinde yayımladığı Esirler adlı oyunda "Kür Şad" adıyla aciz bir aşık karakteri olarak kullanmış fakat bu, Hüseyin Nihal Atsız tarafından beğenilmemiş.Hakikaten insan piyesi okuduğunda bir milletin bağımsızlık mücadelesinin talihsizliğe uğrayıp başarısız olduğuna üzülmekten çok, Kürşadın aşkının imkansızlığına üzülüyor. Son derece akıcı bir üslupla anlatılan bu imkansız aşk, sayfalar ilerledikçe okuyucusunun yüreğine bir hayli dokunuyor.

Kitap, kısa hikayelerden ve bir de bir oyundan oluşmaktadır. Hikayeler, bize dönemin toplumu, gelenek görenekleri ve insanları hakkında ayrıntılı bilgi vermektedir.
Oyun ise Çin işgalinde olan türklerin özgürluk savaşını anlatırken, Kürşat ve Hiyungyu arasındaki aşkı ön planında tutar.
Son olarak da, kitaptaki son hikaye olan Köstence Güzellik Kraliçesi ile Stefan Sweig tarafından yazılmış Ay Işığı Sokağı hikayesi arasında olay örgüsü olarak bir benzerlik olması dikkatimi çekti.

Kağnı, bu topraklardaki adaletsizliğin ve haksızlığın mükemmel şekilde anlatıldığı bir hikâye. Arabalar Beş Kuruşa isimli hikâyesinde sınıfsal çelişkileri iki çocuğun masumiyeti üzerinden ele alan büyük yazarımız, cumhuriyetin "sınıfsız, imtiyazsız ve kaynaşmış bir kitle" yarattığına dair anlatının ne kadar içi boş ve gerçeklere uzak olduğunu başarıyla ortaya koyuyor. Roman, hikaye ve muhtelif yazılarındaki eleştirel ve muhalif tavrı kendisini kimlerin neden öldürdüğünü de açığa vuruyor.
Ajitasyona başvurmadan, kanatmadan toplum gerçeklerini gözler önüne seren yazarlar bulmak kolay değil. Sabahattin Ali bunu çok iyi bir şekilde başarmış her eserinde. Böyle bir değeri bu kadar erken kaybetmek ne acı.