Kelam Kozmolojik Argümanı: Yeni Bir Değerlendirme
Jacobus ErasmusQuotes
Gazali [İslam filozoflarını] o kadar net ve o kadar iyi bir şekilde açıkladı ki, felsefi fikirleri filozof olmayanlar için de erişilebilir hâle getirdi. ... Gazzâli'den sonra hiçbir yetkin İslam kelâmcısı, Gazzâlî'nin eleştirdiği felsefi teorilerin ayrıntılı bir şekilde tartışılmasından kaçınmadı. Kelâm bundan sonra, daha önce hiç olmadığı kadar felsefi teorilerle mezc oldu
Daha net terimlerle ifade etmek gerekirse kelâm kozmolojik argümanını şu üç iddiayı kanıtlamaya çalışan kozmolojik argüman türü olarak tanımlayabiliriz: (i) Evren varlığa gelmiştir, (ii) evrenin varlığı için bir neden ya da yeterli açıklama vardır ve (iii) bu neden ya da yeterli açıklama ya aşkın zat olan (personal) bir varlıktır (başka bir ifade ile Tanrı), veya aşkın bir zata (başka bir ifadeyle Tanrı'ya) dayanmaktadır.
2. Bir sonsuzun diğer sonsuzdan daha büyük olması imkansızdır.
3. Dolayısıyla evren sonsuz değildir.
Gazzâlî'ye göre evrenin yokluğu ve varlığı eşit derecede mümkündür. Benzer şekilde, bir zamanda yaratma ve başka bir zamanda yaratma eşit derecede imkân dâhilindedir (al-Ghazālī 2013:105). Buna göre, İlk Neden, belirli bir sonlu zaman önce evrenin varlığını gerçekleştirmeye karar vermiş olmalıdır. Ancak, sadece hür irade ile donatılmış bir şahsî fàil, iki eşit veya benzer olasılıklar arasında karar verme kapasitesine sahiptir.
"İlk Neden evreni niçin daha önce yaratmadı?” sorusuyla karşı karşıya kalındığında belirleme ilkesi, Gazzâlî'nin, İlk Neden'in evreni belirli bir sonlu zaman önce yaratmak için ezelde irade ettiği yanıtını vermesini sağlar.