Pirandello'nun bizzat kendisi üzücü bir biçimde ya,sayarak ayrımına vardığı "kişiliğin ikileşmesi " konusunu ilk kez bu yapıtında ortaya koyar. Çeşitli roman, öykü ve oyunlarında geliştirdiği bu konuyu Biri, Hiçbiri ve Yüz bini adlı romanında doruk noktasına ulaştırır. Mattia'nın gerçeğin onun sandığından farklı olabileceğini ayrımlaması kasabasına dönerken gazetede kendi intihar haberini okuması sonucu olmuştur. İnsanlar, Mattia'nın öldüğünü düşünmüşler. Oysa Mattia hayattadır ve insanları yalanlayacak hiçbir şey yapmamaktadır, dahası ortaya çıkmamakla insanların bu düşüncesine katkıda bulunmaktadır. Çünkü bu gerçeği kendisi de kabullenmiştir de ondan. Ancak Mattia kendisi için gerçeğin asla değişmediğini, yalnızca fiziksel yaşamını değil ruhsal yaşamının da sürdüğünü ve öteki insanlar gibi kendisini ölü olarak kabul edemeyeceğini anlar.
Liola'da bu sorun böylesine karmaşık bir biçimde gelişmez. Belki ya,sam kılgısına ilintili olacak bir biçimde verilmek istenmektedir de ondan. Oyundaki ki,silerin ya,samı algılama biçimleri demek istiyoruz. Örneğin Simone Amca için yaşam gerçeği çocuğunun olması ve malını mülkünü bu çocuğa devretmesi sorunudur. Belki de bundan da öte erkekliğini kanıtlama sorunudur. Oysa Tuzza ve annesi için Simone Amca'nın varsıllığına konabilmek sorunudur. Oyunun akışı içinde Mattia'da olduğu gibi insanı çok şaşırtan gelişmelerin yer almadığını ancak, kişilerden birinin ötekine kendi gerçeğini kabul ettirmek için belirli bir çaba içinde olduğunu da görüyoruz. Kişinin sanki kendi gerçeği doğruymuş gibi bir güven ve inanç içinde devindiğini savlayarak, yazarın, bir tek gerçeğin doğru olduğunu göstermek gibi bir heves içinde olabileceğini söylemek yanlıştır. Tersine her birine savunabildiği ölçüde bir gerçeğe damgasını vurma olanağı tanıyarak öne çıkmasına yardımcı olduğunu söylemek daha da doğru olur düşüncesindeyiz.
(Önsözden)
