Quotes
Bu Rumların sulh zamanında tam bir rahatlık ve kolaylıkla temin ettikleri eşya ve erzakı, savaş zamanında bu kadar pahalı bir fiyatla satmak suretiyle adeta hırsızlık etmelerine meydan vermemenin mümkün olduğunu Yüzbaşı Izzet Bey'e söylediğim zaman Yüzbaşı:
"Eğer biz bu işe müdahale edersek, Avrupa gazetelerinde 'Türk subayları ellerinde kılıç olduğu halde zavallı bir tüccarın dükkânına girerek, eşyasını pek ucuz sattırdıkları, karısına tecavüz ettikleri ve çocuklarını dövdükleri ' şeklinde haberler okursunuz. Türkiye için yazılan şeyler hep bu kabildendir" demişti.
İstila edilen memleketlerden kovulmuş, aç, perişan ve bulaşıcı hastalıklara kurban olmuş bütün Edirne vilayetinin halkı orada idi. Bu göçmenlerden bir kısmı, camiler boşaltılarak oraya yerleştirilmişlerdi. Bazıları da Anadolu'ya gönderilmişlerdi ki, orada ya dilenirler veya isterlerse diğerleriyle rekabet ederek çalışırlardı. Ancak her gün binlerce göçmen Anadolu'ya geçiyordu.
Gözlerimle gördüğüm feci ve dehşet verici olayları hakkıyla tasvir etmek mümkün değildir. Yenilginin dehşeti, soğuktan ve açlıktan ölüm, yaralıların durumları, öyle kalemle, sözle tarif ve tasvir edilecek şeylerden değildir. Belki ben acizlik göstermiş olurum da başka biri yapar. Memleketin gül renginde olan toprakları, Büyük fakat letafetten uzak; halkı da koyu yeşil kaputlara veya bezlere sarılmış, başlarında birer sivri külah, yenilmiş bir halde yürümekte ve kadınları da, etrafında dolaşan her türlü felaketlerden korkuya kapılmış; ayaklarında geniş donları, sırtlarında veya kucaklarında çocuklarıyla, o eski arabaların arkasından gitmektedirler. Can çekişmekte olan asker sürüleri de çırılçıplak sular ve çamurlar içinde sessiz sedasız kaçmaktadırlar. Bu dehşet verici felaketi ben kolay kolay tasvir edemem.
Türklerde sinir yoktur. Kırklareli'nde yenilgiye uğrayan askerler, birkaç gün sonra Lüleburgaz önünde savaşıyorlardı. Çatalca'da da öyle yaparlar. Başka ordu olsaydı, yol boyunca sürüklenen, vefat eden koleralıları gördüğü gibi dağılırdı. Halbuki şimdiki askerler, bu elem verici durumları yenilgide gösterdikleri soğukkanlılıkla seyrediyorlar, belki galibiyette de aynı hissizliği ve soğukkanlılığı göstereceklerdir.
"Açlıktan şikayet ediliyor ve Bulgar ordusunun da koleradan tamamen telef olduğu açıklanıyor ve anlatılıyordu. Doğal olarak böyle olacaktı. Çünkü Bulgarların işgal ettikleri köylere, Osmanlı ordusunun gecişi sırasında kolera bulaşmıştı."