Mai ve Siyah Halid Ziya Uşaklıgil

Servet-i Fünün edebiyatı denince aklımıza gelen en önemli isimlerden birisi Halid Ziya. İlk olarak Mai ve Siyah kitabını okudum ve korkularıma rağmen açıkçasası çok sevdim.

Eğer öncesinde Tanzimat romanlarından okuduysanız, Mai ve Siyah'ı okuyunca dönem edebiyatının ne kadar ilerlediğini çok net fark ediyorsunuz. Zaten Halid Ziya, Mai ve Siyah'ı 'en iyi kitabım' diye tanımlıyor. Her şey Ahmet Cemil'in hayalleri ile başlıyor. Ahmet Cemil duygusal, edebiyat düşkünü, hayalleri olan, romantik bir karakter. Babasının vefatından sonra ailesini ayakta tutmak, zengin olmak, sevdiği kıza kavuşmak istiyor. Fakat en büyük emeli ise hayalindeki eseri yazıp çok ünlü bir şair olmak. Tutkulu şekilde istiyor bunu. Hatta bunu da "....Öyle bir şey yazmak istiyorum ki yukarı bakılsa mai ve daima mai; aşağı bakılsa siyah daima siyah... Bir şey ki mai ve siyah olsun." cümleleriyle ifade ediyor. -Kitapta en sevdiğim kısım- Okurken realizm kavramını çok net idrak ettim çünkü Ahmet Cemil bunca saydığı hayallerinin birer birer ellerinden kaydığını gördükçe, çaresizliği dibine kadar hissedince pişman olmak dışında geriye bir şey de kalmıyor.

Evet, dili döneminden dolayı ağır fakat Özgür Yayınları'nın baskısında zaten en basit kelimenin bile yanında açıklaması var. Bu başta çok rahatsız edici geliyordu ama sonradan aksine hoşuma gitmeye başladı; hatta öğrendiğim bir iki kelimeyi gün içinde farkında olmadan kullandım :) Çok yoğun tamlamalar, betimlemeler, ruh tahlilleri var; bazen okurken zorluyor.

*Uzun bir inceleme oldu, eğer okuduysanız teşekkür ederim. Hepinize bol kitaplı günler. :)

Dilinin ağır olmasından kaynaklanan sıkıntıları yaşamak mümkün fakat konusu ve psikolojisi dikkatinizi hemen çekecektir. Okurken hayatımdaki mavileri ve siyahları sorgular buldum kendimi. Keyifli okumalar.

3 dil şarkı söyler gibi konuşuluyor. Bu diller içinde bir ritme sahip: Fransızca, Korece ve eski Türkçe (Bana göre). Bu dilleri bilmeyen biri sadece dinlediğinde karşısındaki çok basit bir şey söyleyese dahi "dünyanın en güzel şiirini mi okuyor" fikrini uyandırabilir insanda. İşte bizim eski dilimizde de öyle bir içsel ritim var ki günlük hayatta ifade edilen bir şey, insanı bir anda eski İstanbul'a götürüp, Çamlıca'da hülyalı hülyalı yoğurt yedirtebilir. Halit Ziya Uşaklıgil de sözü hamur gibi yoğuran bir yazarımız olduğu için "sen yaz Üstad biz okuruz" dedirtiyor okuyana. Kitabını bir şarkı gibi başlayıp bir şarkı gibi bitirmiş...

Bundan sonrası Sürprizbozan içerebilir.

Ana karakter Ahmet Cemil; hisli, hayalperest, her şeyi anca rüyasında görecek bir karakter. Kitap boyunca delikanlı (delikanlı dedim ama iyi mi ettim bilemedim, kanı pıhtılaşmış bir karakterdi) sadece "düşündü". Tırnak içine almamın sebebi, "İnsan ya hayatı oturur izler ya da parmağını olayların tam ortasına basar, gidişatı değiştiremese de izini bırakır" anlayışına sahip olmam. Ya bir insan bu kadar mı ezik olur?! Kitap boyunca hem kendi başına hem ailesine neler neler oldu, oturdu izledi ya. Sadece kahretti, üzüldü bu kadar. O kadarını ben de okurken yaptım yani çok bir mesele değil. Nasıl uyuz, nasıl vasıfsız. Anca eline vereceksin şiir kitaplarını çayır çimen gezdireceksin. Sonra ölen de ölür, olan da olur. Bir kelimeye bin anlamı beyninin içinde yükleyeceğine az erkek ol, adam ol, cesaretli ol, "Behey burda noluyor" de. Tek bir hareketi takdire şayandı, onu da yaptığında zaten mezarda yatan yatıyordu garibim...

Bu kitap iki sebeple okunabilir :
1) Üstadın kalemi nasıl ahenkli kullandığını görmek, ne söylerse şöyle bir Yeşilçam'a uzanmak için.
2) Ahmet Cemil'in ezikliğinden mide ağrılarıyla sinir krizi eşiğine gelmek için.

Nasıl beklentiler içine girip, artık bir şey yap yahu diye heveslenip hüsrana uğradıysam artık :) (Hüsran falan edebiyatımı az konuşturayım dedim :D) Okuyacaklara keyifli okumalar dilerim :)

Öncelikle şunu belirtmeliyim ki bu ve benzeri kitapları on sekiz yaş altı okumasın! Onlara sıkıcı gelir ve yarıda bırakırlar. Buna verebileceğim en güzel örnek Suç ve Ceza. Kitabı ilk okuduğumda yarıda bırakmışdım ve hiçbir şey anlamamışdım. Bunun gibi olan bir çok kitap var. İşin sırrı yaşda.

Kitabın tek kişi ağzından yazılması (Ahmet Cemil) kitabı daha çok sıkıcı kılmışdı. Ayrıca olaya dahil edilen kişi sayısı çok azdı. Yani farklı bir deyişle kişiler basit ve basit olay örgüsünde kurgulanmışdı:( Bu da az kalsın kitabı yarıda bırakmama neden olacaktı.Ama neyse ki bitirebildim:)

Kitabın beğendiğim tek tatafı hüzünlü sonla bitmesi oldu. (Hüzünlü sonlar favorimdir:)) Ama böyle bir yazardan daha farklı bir kitap beklerdim:( bu beni hayal kırıklığına uğrattı.Bir Reşat Nuri,bir Nazım Hikmet göremedim.Ama ilk batılı anlamdaki roman anlayışını karşılıyor kitap.

İnceleme konusunda yeni olduğum için eksiklerimi maruz görmenizi rica ederim. İnceleme konusunda tereddütlüydüm, bırakmayı düşündüm ama artık böyle düşünmüyorum:) Hatta bir diğer incelememi bile belirledim.NUTUK-MUSTAFA KEMAL ATATÜRK

Halid ziya nın okuduğum ilk romanı icerisinde fazla eski kelimeler olduğu icinmidir bilmem kitaptan etkilenemedim belkide yoğun vize dönemi olduğu için kitapa alışamadım sevemedim belki ilerleyen zamanlarda açıp bir daha okurum.

İnsanın tüm neşesini çalıp bedbahtlığa karamsarlığa sürüklüyor resmen. Okurken Ahmet Cemil'in boğazına yapışmak isteğinden alamıyorsunuz kendinizi.
Dile, üsluba, anlatıma diyecek birşey yok.

Bir arkadaşım bu kitabı dönemin başında öğretmen tavsiyesi üzerine alıp çantasında gezdiriyordu.Bir gün bunu etrafındakilere komiklik olsun diye anlatırken kitabın bu haline üzülüp ondan okumak için izin aldım.Eser o dönem için fazlasıyla anlamadığım kelimelerle dolu olmasına rağmen cümlelerin sonunda beyin boşlukları bir şekilde dolduruyor bu konuyu çok problem etmemek gerekir zannımca.Ahmed Cemil'in ince ruhunun sonuçları üzerinde dönen kurgu oldukça kasvetlidir.Kitapta neredeyse olumlu sonuçlara rastlanılmaz.İnsanın kayıpları ve her kaybın daha fazla kayba yol açması şeklinde sürer.Babasının ölümünden sonra Ahmed Cemil ve ailesi sürekli bir çöküş içerisindedir.En büyük rüyası iyi bir yazar olmaktır bunun için bir eser bile oluşturmaya başlamıştır.Hayatta tutunduğu diğer şey ise arkadaşının kardeşi olan Lamia'dır.Ona karşı platonik bir aşk beslemektedir.Fakat Lamia bir subayla nişanlanıp kayıplar listesine eklenmiştir.Kız kardeşi evlendiği adam tarafından şiddete maruz kalıp çocuğunu düşürüp ölmüştür.Ahmed Cemil tüm bu olup biteni sadece seyre dalmıştır.Bu derin seyirden uyandığında ise artık tutunacak tek bir dalı annesi kalmıştır.Tüm hayallerini üzerinde çalıştığı eserleri yakarak kaybettiğini sembolleştirir.Mavi gökyüzü siyaha dönüşmüştür.Artık yaşama dair her şey karanlık olmuş ve tüm hayallerinden ya da kayıplarından bir gemiyle uzaklaşırken belkide ufak bir umuda yelken açmıştır.Servet-i Fünun'cuların duygusal yapısı ve karamsar özleri eserde vücut bulmuştur.

Aman Yarabbi..!
Sevmek bu muydu?
İnsanı sanki bir mengene içine sıkıp da birisinin ayakları altına ezik, bitik, can çekişerek atmak isteyen bu öldürücü şey, sevmek bu muydu?

Türk edebiyatının batılı anlamdaki ilk eseri olmasından dolayı önemli...dili oldukça ağır...dönemini düşünürsek bu gayet normal...mai hayatın olumlu yönleri siyah olumsuz yönleri temsil ediyor...okunması gereken eserlerden...

En büyük hayali tanınmış bir edebiyatçı olmak ve sonrasında Lamia ile evlilik olan Ahmet Cemil'in hayal ve ümitlerinin yanı sıra hayal kırıklıkları,hayatın gerçeğinin sorgulanışının romanı...