Mantık
Nurettin TopçuMantık Gönderileri
Mantık kitaplarını, Mantık sözleri ve alıntılarını, Mantık yazarlarını, Mantık yorumları ve incelemelerini 1000Kitap'ta bulabilirsiniz.
Keyfiyet bakımından terimler, mücerret ve müşahhas olurlar.
Mücerret terim, zihnin dışında konusu bulunmayan terimdir İnsan lık, iyilik, beyazlık, gibi. Müşahhas terim, zihnin dışında konusu bulunan terimdir: Ahmet. İstanbul gibi.
Mantık iki bölüme ayrılır:
A. Genel mantık, B. Metodoloji.
A. Genel mantık, düşünülen şeyin aklın prensiplerine uygun olması için lâzım olan kaideleri araştırır. Aklın prensipleri üçtür:
1. Aynilik prensibi şöyle ifade edilir:
Bir şey, kendi kendisinin aynıdır; veya bir şey neyse odur. A, A’dır; Ahmet, Ahmet’tir; kapalı kapı, kapalıdır, gibi.
2 Tenalcuzsuzluk prensibi şudur Bir şey, aynı zamanda hem kendi, hem de kendisinden başka bir şey olamaz: A, aynı zamanda B olamaz; kapalı kapı, aym za manda açık olamaz.
3. Üçüncü ihtimalin yokluğu prensibi:
Bir şey, ya vardır, ya yoktur, üçüncü ihtimal olamaz. A ile A’dan başkası arasında üçüncü bir hal mümkün değildir. Varlık ya canlıdır, ya canlı değildir; üçüncü bir ihtimal olamaz.
Prensiplerin genel mantıkda oynadığı rol, zihni tenakuzlara düşmekten, yani yanılmaktan korumaktır. Bu prensiplere dayana rak doğru düşünmeyi temin eden genel mantık terim, önerme ve kı- yasdan bahseder.
B. Metodoloji, ilimlerin hakikate ulaşmak için takip etmek zo runda bulundukları yolları araştırır. Bu yollara metot denir. Her il min metodu başka başkadır. Her ilim için kendi konusuna uygun olan bir metoda ihtiyaç vardır.
Genel mantık, zihnin kendi kendisine uygunluğunu arar; Metodoloji ise, zihnin kendi dışındaki objeye (eşyaya) uygunluğunu araştırır.
Mantık, “doğru düşünmenin kaidelerini ortaya koyan ilimdir’* diye tarif edilir. Düşüncemizin normal işleyişini Psikoloji ilmi an latmaktadır. Ancak duygu ve irade olayları mantığı ilgilendirmez.
Şu halde duygu ve irade olayları dışarda kalarak, sade zihin olayla rı üzerinde yaptığımız araştırmalarla, düşünmenin ilmini yapmış oluyoruz. Mantığın Psikoloji ile ilgisi işte bu noktada kendini gös termektedir; çünkü zihnin hakikate ulaşmak gayesiyle ne yolda iş letilmesi gerektiğini bilmek için, onun kendiliğinden nasıl işlemek te olduğunu bilmek lüzumludur. Bu sebepten, bazıları mantığın “zekâ psikolojisi” olduğunu söylerler. Ancak psikolojide anormal haller, yani şuurun hastalık halleri de incelendiği halde, mantık zih nin yalnız normal işleyişini incelemek iddiasındadır. Şu halde “mantık, normal zekânın psikolojisidir” demek daha doğru olacak tır. Böylelikle mantığın psikolojiden ibaret olduğu görülürse de, ha kikatte bu iki ilim birbirinden ayrıdır. Zira psikoloji, şuur hallerini oldukları gibi ele almakta ve ulaşılması gerekli olan herhangi bir gayeyi gözönünde tutmamaktadır. Mantıkda ise, hakikate ulaşmak gayesi güdülür. Hakikate ulaşmak için zihnin gelişi güzel işlemesi kâfi değildir. Bunun için birtakım kaidelere uyması zorunludur. Bu kâidelerin dışına çıkınca yanılma tehlikesi kendini gösterir. İşte bu sebepten mantığa normatifi kaide koyucu) ilim denir. Ahlâkın, vic danı iyiliğe ulaştıncı kaideleri gibi, mantığın da, aklı hakikate ulaş- tırıcı kaideleri bulunduğundan, bu iki ilim normatif ilimlerdir.
duygu ve irade olayları mantığı ilgilendirmez.
İlim, muayyen metotlarla ortaya konan, birleştirilmiş ve genel bilgilerdir.