Marifetname (3 Cilt Takım)
Erzurumlu İbrahim HakkıQuotes
Evrim?
Hak Teala'nın tesiriyle felekler, yıldızlar, dönüp ve hareket eyleyip; dört unsuru anlatılan başkalaşım üzere birbirine kaynaştırıp, hamur etmişlerdir. Ta ki unsurların kaynaşmasından, önce madenler hasıl olup, ondan bitkiler peyda olup, ondan hayvanlar vücuda gelmiştir. Hayvan kemalini buldukta; insan ortaya çıkmıştır. Bu dört bileşik cismin bileşik aracısı da vardır.
Madenler ile bitkiler arasında aracı mercandır. Zira ki salabette taş gibidir ve bitki gibi zerre zerre denizin dibinde bitip, suyun yüzünden yukarı gelip, kurudukta; sert olur. Bitkiler ile hayvanlar arasında aracı hurma ağacıdır. Zira ki o, bitki iken hayvan gibi erkeğine yakın olmadıkça; neticesi hurma olmaz. Başını kesseler helak olup, kuru ve yapraksız, meyvesiz kalır. Hayvanlar ile insan arasında aracıların en belirgini maymundur. Zira ki, cümle azası, kıl ve kuyruğundan başka, dışı ve içi insana benzer.
Bu aracıların vücudunda hikmet budur ki, her biri kendi mertebesi altından son yükseklik mertebesine ulaşıp; varlıkların mertebeleri tek silsileyle bileşik ola ve insanlık mertebesinde nihayet bula. Şu halde zaman devrinin tamamlayıcısı, cihanın parçalarının zübdesi, yedi yüksek babanın ve dört aşağı ananın ve üç bileşiğin son hülasaları insan bedenidir. Belki her iki cihandan gaye ancak hazreti insandır. Bu feleklerin, unsurların, bileşiklerin kabuğu, zarfı ve kabıdır. O, cümlesinin iliği ve özünün özüdür. Bütün eşya, insana hizmetçidir. O, hizmet ve ikram edilendir. Aziz, şerif ve muhteremdir. Zira ki o, cümleden güzel ve yücedir.
Sayfa 58 - Hikmet neşriyat
Nazm
Tenin şehr oldu canın pâdişahı
Gönlün arş ve dimağın tahtgâhı
Hayalin kâtib hıfzın çü defter
Ulûm-u fikr o defterde musavver
Ases akl ve behimi nefs bidad
Çü şeytan vahime aşk oldu cellad
(Tenin şehir oldu, canın onun padişahı.
Gönlün arş, dimağın onun tahtgahıdır.
Hayalin kâtib, hifzın defterdir.
Fikrin ilimleri o defterde şekillenmiştir.
Polisi akıldır. Hayvanı, adaletsiz nefistir.
Vehmetme şeytan gibidir. Aşksa cellát gibidir.)
Sayfa 406 - Hikmet Neşriyat, 1. Cild, Basım: 2008 İstanbul
Ye'cüc ve Me'cüc seddi, yedinci iklimin doğu semtinde, eski Tataristan'in kuzeyinde bir yerdedir.
Sayfa 238 - Hikmet Neşriyat, 1. Cild, basım: 2008 İstanbul
Ey aziz! Malum olsun ki, filozoflar demişlerdir ki: Bu âlem, bizim şefkatli annemizdir. Nitekim anne, çocuğunu terbiye eder. O gıdaları ki, çocuk elde edemez, annesi onları yer ki, onlardan süt hâsıl olup, çocuğuna gida olmaya layık ola.
Sayfa 322 - Hikmet Neşriyat, 1. Cild, Basım: 2008 İstanbul
Dilin dişler ve dudaklarla hapsolduğu, az kelam içindir. Dilin bir, göz ve kulağın iki olduğu, çok görme ve çok dinleme içindir.
Sayfa 413 - Hikmet Neşriyat, 1. Cild, Basım: 2008 İstanbul