Metafizik
Teo GrünbergSözler ve Alıntılar
Doğanın akışı (passage of nature) süre ailelerine yol açar. Aynı bir sürenin parçaları olan sürelere koşut (paralel) süreler denir. Süreler arasındaki bu koşutluk ilişkisi bir denklik ilişkisi, yani yansımalı, bakışımlı ve geçişli bir ilişkidir. Belli bir süre ile koşut olan sürelerin kümesine bir süre ailesi denir. Aynı süre ailesine ait herhangi iki süreden ya (i) biri öbürünü kapsar ya (ii) hiçbiri öbürünü kapsamaz ama her ikisinin kapsadığı ortak bir süre vardır ya da (iii) iki süre tamamen ayrıktır, yani ikisinin kapsadığı otak bir olay yoktur. Ayrık olmayan iki koşut sürenin kapsadığı ortak bir süre vardır. Her süre başka sürelerin parçasıdır ve kendisinin de süre olan parçaları vardır. Dolayısıyla en-büyük süreler ve en-küçük süreler yoktur. (Bkz. Whitehead, 1919, s. 112 - 114 ve Whitehead, 1957, s. 59 - 60.)
Whitehead, A. N. (1957). Concept of Nature, Ann Arbor, MI: University of Michigan Press University of Michigan Press.
Whitehead, A. N. (1978). Process and Reality, Corrected Edition, edited by D. R. Griffin and D. W. Sherburne, New York: The Free Press.
Whitehead, A. N. (1919). An Enquiry Concerning the Principles of Natural Knowledge, Cambridge: Cambridge University Press.
Hangi olayların şimdiki olay sayıldığı, olayların algılanmasına bağlıdır. Algılama ise algı olayı (percipient event) denilen bir olaydır. Whitehead bir algı olayı ile eşzamanlı olan olayların bütününe, başka bir deyişle şimdiki doğaya, bir süre (duration) diyor. Her süre uzaysal olarak sınırsız, zamansal olarak sınırlı bir olaydır. Zamansal sınırı, eşzamanlı olduğu algı olayının zaman uzanımıyla özdeştir. (Bkz. Whitehead, 1919, s. 68 - 69 ve Whitehead, 1957, s. 53.)
Whitehead, A. N. (1957). Concept of Nature, Ann Arbor, MI: University of Michigan Press University of Michigan Press.
Whitehead, A. N. (1978). Process and Reality, Corrected Edition, edited by D. R. Griffin and D. W. Sherburne, New York: The Free Press.
Whitehead, A. N. (1919). An Enquiry Concerning the Principles of Natural Knowledge, Cambridge: Cambridge University Press.
Fizikçe olanaklı her önerme, metafizikçe ve mantıkça olanaklıdır. Metafizikçe olanaklı olan her önerme de mantıkça olanaklıdır. Ama bunların evriği doğru değildir.
Metafiziğin asıl amaçlarını şöyle sıralayabiliriz: (i) Varolan veya varolabilen bütün şeyleri kategorilere ayırıp bunlar arasındaki temel ilişkileri ortaya koymak. (ii) Bu kategorilerden hangilerine ait şeylerin varolduğunu hangilerinin varolmadığını araştırmak. (iii) Varolduğu gösterilmiş kategorilerin hangilerinin temel kategori olduğunu saptamak. (iv) Varolduğu gösterilmiş ancak temel kategori olmayan kategorileri, temel kategorilere indirgemek. (v) (i)-(iv) maddelerinde dile getirilmiş amaçlara ulaşırken, karşılaşılan problemleri ortaya koymak ve onlara çözüm önerileri getirmek. (vi) Yukarıdaki amaçları yerine getiren doğru metafizik önermelerden oluşan doyurucu bir metafizik kuram ortaya koymak.
Metafizik önermelerin yapısını açıklamak için önce analitik ve sentetik önermeler ile a priori ve a posteriori önermeler arasındaki farkları ortaya koyuyoruz.
Durumlar, Olgular ve Olanaklı Dünyalar
Varolancı durum anlayışı ise, durumların salt olanaklı yapıtaşlarının olamayacağını, bütün yapıtaşlarının birer varlık olması gerektiğini savunan görüştür. Bu anlayışın ise, ılımlı varolancı durum anlayışı (soft actualism) ile sıkı varolancı (hard actualism) durum anlayışı olmak üzere iki çeşidinden söz edilir. (Bkz. Wetzel,
2003, s. 7.) Ilımlı varolancı durum anlayışında, durumların bütün yapıtaşları birer varlık olması koşuluyla, hem gerçek durumlar, yani olgular, hem de bu koşulu sağlayan salt olanaklı durumlar kabul edilir.
Wetzel, T. (2003). “States of Affairs”, in E. N. Zalta (ed.), The Stanford Encylopedia of Philosophy.
<http://plato.stanford.edu/entries/states-of-affairs/>Kitabı okudu