Modernleşme Ekseninde Türk Düşüncesi
Ahmet DağSözler ve Alıntılar
Nurettin Topçu'dan:
"...medeni adamın düşünen adam olması için ortalama kültür sahibi olması gerekir.''
Sayfa 178Kitabı okudu
Usul ve amaçların belirlenmesine önem veren S. Hâlim'e göre, metotsuz ve gayesiz edinilen fikirler zararlı olur. Kendi değerlerinden kopmuş ve fikir ve sanat eserlerinin lezzetine varamamış cemiyet gamlı, hüzünlü ve kötümser olmuştur. Bu kötümserliğin doğurduğu bencil ve alçak bir menfaatperestlik; milli ruh ile beraber milli gayeleri de basitleştirir. Köklerden kopuş, ıslahı değil mevcudu yıkmayı ve terk etmeyi doğurmuştur. Batı'dan aldıkları bilgi ışığı aydınlatmaktan çok görüşlerini köreltmiştir. Batı'nın tüm esas ve telâkkileri kabul edilmiş, yerel değerler unutulmuştur. Nevzuhuru icat etmek yerine Osmanlı Devleti'nin azamet ve şevketini temin etmiş, asırlık adalet mahkemeleri ile ilim ve marifet müesseseleri olan şeriat kürsüleri ile medreseleri terk etmek yerine ıslah edilebilirdi.”
Kemalist devrimler, devşirme formdan pratiğe dökerek Doğu'nun kaderdaşı olmuşlardır. Nitekim, Edward Said, “Oryantalizm” adlı eserinde Batı'nın kimliğinin ve kültürünün karşısında Doğu'nun kendini belirleme kaygısına düştüğünü ifade eder.? Batı kültürünün, Doğu dünyasını imgesel, bilimsel ve siyasi söylem düzeyinde yeniden ürettiğini söyler. İranlı Felsefeci Shayegan'a göre ise Batı medeniyetinin etkisinde kalan bu toplumlar, kendi değişimlerini gerçekleştirememiştir. Zamanın ve bilginin gerisinde kalarak “kültürel şizofreni” yaşamışlardır.”
Fakat Türkiye Cumhuriyeti özneleri, icat edilen geleneklerle birlikte tamamen tarihsel bir kopuş yaşamıştır. Özneler yabancı olduğu geleneklerle karşı karşıya bırakılmıştır. İnsanların icat edilen yenilikler karşısında şaşırıp, sıkıntı çekmelerinin sebebi Cumhuriyet epistemolojisinin jakoben bir tutumla toplumu yukardan indirme bir dönüşüme tabi kılmasıdır.
Sayfa 38Kitabı okudu
Tanzimat tamamıyla kendi içinde bulunduğu durumdan esinlenmeyip dış etkilerden mülhem bir hareket olarak nitelendirilemez. Osmanlı modernleşmesi, paket proje olmak. tan ve daha önceden bilinçli olarak kurgulanmaktan daha çok, zaman ve süreçler içinde yaşanan olayların sonucunda şekillenmiş bir modernleşmedir. Nitekim Ortaylı, Tanzimat Osmanlıcığını Fransız döneminde etkilerle değil ona tepki olarak düşünülüp geliştirilmeyecek olan bir düşünce olarak yorumlar. Ona göre Tanzimat, hüzünlü ve boğucu bir at. mosferde başlamış ve öyle devam etmiş bir harekettir. Yaygın kanaat, Tanzimat aydınlarının İngiltere ve Fransa'dan çok Prusya ve Avusturya'dan etkilendiği, topyekün bir zihniyet kopuşu değil mevcut olan zihniyetin kendi içinde dönüşümüdür.1
Sayfa 48Kitabı okudu
Bugün yaşanan sosyo-kültürel sıkıntıların en büyük nedeni Tanzimat döneminde yaşanan kafa karışıklıkları ve aydın tipinin perişan halidir.
Şerif Mardin'den...
Namık Kemal örneğinde tasavvuf, hürriyet fikrini şekillendiren kaynaklardan biridir.
Sayfa 22Kitabı okudu