İlk defa 1852 yılında yayınlanan muhayyelat, yazılı Türk anlatısının ilk örneklerindendir. Yayınlandığı dönemde olağanüstü bir ilgiyle karşılanmıştır. Giritli Aziz Efendi'nin Berlin Büyükelçisi'yken Almanya'da yazdığı bu kitap; geleneğin modernize edilerek, sözlü kültürün yazılı kültüre başarılı bir şekilde aktarıldığını gösteren çok önemli bir yapıttır. Gerçekte yazar, Doğu edebiyatını Türk Edebiyatı'yla, geçmişi kendi çağıyla (Tanzimat dönemiyle) birleştirmiştir. Muhayyelat birbirinden bağımsız üç hayalden oluşur. Birinci hayal daha çok gerçeği aramakla geçer, macera, tutkulu bir yapı hakimdir. İkinci hayalde, iyice belirginleşen mistik bir dünya görüşü ve tasavvufî bir hava hakimdir. Üçüncü hayalde ise, aranılan gerçek bulunmuştur. İyi olanlar hak ettikleri mutluluğa kavuşmuş ve kötüler de cezalandırılmıştır. Eserde cinlerin, ifritlerin, dervişlerin ve olağanüstü güçlere sahip kişiliklerin de yer almış olması, zaten var olan gizemliliği daha da artırmıştır. Sürükleyici ve mistik bir yapısıyla okuyucuyu geçmişin (hayallerin) derinliklerinde yolculuğa çıkartan bir eser…
