Bu yıldızlı gökler ne zaman başladı dönmeye?
Ne zaman yıkılıp gidecek bu güzelim kubbe?
Ömer Hayyâm
Ömer Hayyâm, gök cisimlerinin Dünya’nın etrafında dönmediğini; aksine Güneş’in ve yıldızların sabit olduğunu, Dünya’nın ise kendi etrafında döndüğünü Galileo’dan yüzyıllar önce keşfetmişti. Başkanlığını yaptığı ve dönemin birbirinden kıymetli bilim insanlarının çalıştığı İsfahan Gözlemevi, Sultan Melikşah ve Nizamü’l-Mülk tarafından destekleniyordu. Bu sayede Ömer Hayyâm ve ekibi birçok gökbilimsel keşfe öncülük etti. Aslında benzer bir iddiayı Hayyâm’dan yaklaşık yüzyıl evvel Bîrûnî de ortaya atmıştı ancak görüşlerini okuyan İbn Sînâ bunları tenkit etmiş ve onu Dünya merkezli evren teorisine geri döndürmüştür. İslâm devletleri erken dönemlerden itibaren özellikle gökbilimcileri himaye etmiş, antik bilim mirasının aktarımında çeviriye büyük önem vermiştir. Bu mirası yüklenen Orta Çağ İslâm Dünyası, yapılan çeviriler sayesinde yeni araştırmalara kapı aralamış, bu birikimin modern bilime aktarılmasında bayraktarlık etmiştir. Seyfettin Kaya’nın dönem kaynaklarını inceleyerek kaleme aldığı Orta Çağ İslâm Dünyasında Astronomi, Astroloji ve Gözlemevleri başlıklı bu kitap, Emevî ve Abbâsî dönemlerinden başlayarak Selçuklu’ya kadar gökbilimlerine ışık tutuyor, öncü âlimlerin temel tezlerini ortaya koyarak Müslümanlarca kurulan rasathaneler hakkında bilgi veriyor.
