3 Kasım 1839 (26 Şaban 1255) Pazar günü, Hariciye Nâzın Mustafa Reşid Paşa, sarayın müştemilatından olan Gülhane Bahçesi’nde, yüksek bir kürsüye çıkarak, Tanzimat Fermanı adı verilen Hatt-ı Hümayûn’u okudu. Fer-man’ın okunuşunda Padişah, devletin ileri gelenleri, eşraf, gaynmüslim cemaatlerin temsilcileri, yabancı ülkelerin elçileri ve halktan kimseler dinleyici topluluğunu oluşturuyordu. Ferman, adet olduğu üzere her padişahın tahta cülûsundan sonra yayımladığı “Adaletname” türünde bir belge idi. Padişah müslim-gayrımüslim farkı gözetmeden bütün tebasma can, namus, mal emniyeti verdiğini, vergilerin artık adil bir şekilde toplanacağını, askerlik görevine sınırlama getirileceğini söylüyordu. Fermanda yer alan diğer hükümlerle birlikte verdiği “imtiyazât”a kendisinin de riayet edeceğini, riayet etmeyenlere ceza uygulanacağını belirtiyordu.
Tanzimat Fermam Osmanlı modernleşmesinin dönüm noktasını teşkil eder. Ferman’da yer alan esaslar gerçekten yeni ve önemlidir. “Usûl-i atîkayı bütün bütün tağyir ve tecdîd” ettiğini kendisi ifade eden ferman, bir dönemi kapatmış ve Tanzimat adım verdiğimiz yeni bir dönem başlatmıştır. Ferman’da yer alan esasların yeniliği ve geniş bir reform programının ana hatlarını vermesi yanında metni önemli hale getiren en başta gelen özellik; kağıt üzerinde kalmaması, vazettiği hükümlerin hemen hepsinin uygulanmasıdır...
(Kitaptan)
