قونوشمه يي بيلن قازانير
”علوم و فنونڭ اڭ پارلاغي اولان بلاغت و جزالت، بتون انواعيله آخر زمانده اڭ مرغوب بر صورت آلاجقدر. حتّی انسانلر كندي فكرلريني بربرلرينه قبول ايتديرمك و حكملريني بربرينه اجرا ايتديرمك ايچون اڭ كسكين سلاحنى جزالت بياندن و اڭ مقاومتسوز قوتنى بلاغت ادادن آلاجقدر.“
شو پاراغرافي هر اوقوديغمده اوتورور دوشونورم كنديمجه . اولمشي، اولاني و اولاجغي جانلانديرمه يه چاليشيرم ذهنمده . ديگر طرفدن ذوق ايدرم جمله ده كي معنايي. معنايي غائب ايتمدن كوزل قونوشابيلمه آرزوسي صارار بتون بدنمي.
بر يانده ده باشقه بر جمله زورلر قلبمي. ”انساني يوران ايش دگل، ايليشكيلردر.“ ناصل كچيش ياپدم بر آنده بورايه دييه صوراجقسڭز محقّق. زيرا بو زمانده ياشاديغمز اڭ بيوك پروبلم مكالمۀ سليمه ، طوغري ايلتيشيم و دوزكون ارتباطدر. بر يانده بلاغت و جزالت أوڭه چيقاركن، ديگر طرفده بزلر، ايچنده بولونديغمز نعمتڭ فرقنده اولمقسزين ايليشكي چله سي چكييورز. نه دن؟
ديلي أوگرنمك، كلمه لردن و كلمه لرڭ دنياسنه نفوذ ايتمكدن كچييور البته . قونوشمه ده أونملي اولان درت عنصر ايسه ، ”كيم، كيمه ، نه ايچون و نه مقامده سويله مش؟“ ايليشكيسندن عبارتدر. مادام بو زمانده اڭ كسكين سلاح سوز اولاجقدر، او زمان انسان ايچون أونملي بر أوزللك اولان بو قابليتي يرلي يرنجه قوللانمق كركمكده در.
ايي ده كلام بليغ نه در؟ ”علم دينيلن چوملكلرده پيشيريلن و حكمت دينيلن بيوك كوپلرده طوران و فهم دينيلن سوزكجله سوزولن آب حيات كبي بر معنايي، ظرفا دينيلن ساقيلر دونديروب افكار ايچر؛ اسرارده تمشّي ايتمكله حسّياتي اهتزازه كتيرن كلامدر.“
بو تعريفدن صوڭره ده نه دينير بيله مييورم. دعام اوكه ، اللّٰه جمله مزه ، خالص و افرادينى جامع اغيارينه مانع سوزلر سويله يه بيلمه يي نصيب ايله سين.
سوز اوله كسديره باشي
سوز اوله بيتيره صواشي.
KONUŞMAYI BİLEN KAZANIR
“Ulûm ve fünûnun en parlağı olan belâğat ve cezâlet, bütün envâıyla âhir zamanda en merğub bir suret alacaktır. Hatta insanlar kendi fikirlerini birbirlerine kabul ettirmek ve hükümlerini birbirine icra ettirmek için en keskin silâhını cezâlet-i beyandan ve en mukavemetsûz kuvvetini belâğat-i edâdan alacaktır.”
Şu paragrafı her okuduğumda oturur düşünürüm kendimce. Olmuşu, olanı ve olacağı canlandırmaya çalışırım zihnimde. Diğer taraftan zevk ederim cümledeki manayı. Manayı kaybetmeden güzel konuşabilme arzusu sarar bütün bedenimi.
Bir yanda da başka bir cümle zorlar kalbimi. “İnsanı yoran iş değil, ilişkilerdir.” Nasıl geçiş yaptım bir anda buraya diye soracaksınız muhakkak. Zira bu zamanda yaşadığımız en büyük problem mükâleme-i selime, doğru iletişim ve düzgün irtibattır. Bir yanda belagat ve cezalet öne çıkarken, diğer tarafta bizler, içinde bulunduğumuz nimetin farkında olmaksızın ilişki çilesi çekiyoruz. Neden?
Dili öğrenmek, kelimelerden ve kelimelerin dünyasına nüfuz etmekten geçiyor elbette. Konuşmada önemli olan dört unsur ise, “Kim, kime, ne için ve ne makamda söylemiş?” ilişkisinden ibarettir. Madem bu zamanda en keskin silah söz olacaktır, o zaman insan için önemli bir özellik olan bu kabiliyeti yerli yerince kullanmak gerekmektedir.
İyi de Kelâm-ı beliğ nedir? “İlim denilen çömleklerde pişirilen ve hikmet denilen büyük küplerde duran ve fehim denilen süzgeçle süzülen âb-ı hayat gibi bir manayı, zürefa denilen sakiler döndürüp efkâr içer; esrarda temeşşî etmekle hissiyatı ihtizaza getiren kelâmdır.”
Bu tariften sonra da ne denir bilemiyorum. Duam o ki, Allah cümlemize, halis ve efradını cami ağyarına mani sözler söyleyebilmeyi nasib eylesin.
Söz ola kestire başı
Söz ola bitire savaşı.
