Günümüzde büyük bir vefasızlıkla nisyana terk edilmiş önemli ilim adamlarımızdan biri olan Prof. Dr. M. Tayyib Gökbilgin, Osmanlı tarihi alanında önemli çalışmalar yapmış, kariyerinin ilk yıllarında İslam Ansiklopedisi’nin yazı kadrosunda yer almış ve yine o dönemlerde Türk Tarih Kurumu üyeliğine seçilmiştir. Daha talebelik yıllarında yazı ve araştırmalarını neşretmeye başlayan Prof. Gökbilgin, bu faaliyetlerine ömrünün sonuna kadar devam etmiş, kendi alanı olan medeniyet ve müessese tarihi yanında siyasi tarih, arşivcilik ve kütüphanecilikle ilgili hayli makale yayınlanmıştır. Kırk senelik yayın hayatında üç yüzü aşkın kitap ve makale neşreden Gökbilgin Hoca’nın en önemli eserlerinden biri de Osmanlı’nın Rumeli’deki iskân faaliyetlerini mercek altına alan “Rumeli’de Yürükler, Tatarlar ve Evlâd-ı Fâtihân” adlı eseridir.
Prof. Dr. M. Tayyib Gökbilgin bu eserinde, Osmanlı İmparatorluğu gibi oldukça geniş bir sahaya yerleşmiş olup da, ırk, din, dil vs. itibariyle pek çok milleti idaresi altında birleştiren bir devletin Rumeli’ye yerleştirdiği etnik grupları derinlemesine analiz ediyor. İki bölüme ayrılan eserde, birinci bölüm Rumeli’ye yerleştirilen Yürük ve Tatarları incelemeye alıyor. Gökbilgin Hoca, Yürük ve Tatarların menşelerine dair önemli görüşler serdettikten sonra Rumeli’ye nasıl yerleştirildikleri, hangi köylerde iskân olundukları ve bunlara dair defter ve vesikalara yer veriyor. İkinci bölümde ise Evlâd-ı Fâtihân teşkili ve Yürük teşkilatının Evlâd-ı Fâtihân haline gelişi vesikalar eşliğinde aktarılıyor.
İlk baskısı 1957 yılında yapılan eserin ikinci baskısı 2008 yılında Yasin Beyaz tarafından yeniden yayına hazırlanmış. Osmanlı’nın Rumeli’deki nüfus ve iskân faaliyetleri hakkında bilgi edinmek isteyen ve bu alanda çalışma yapan herkes için kaynak eser niteliğinde Rumeli’de Yürükler, Tatarlar ve Evlâd-ı Fâtihan…
