Seyahat Diyen Kitaplar

Seyahatnameler bu zamana kadar çok ilgimi çekmiş değildi açıkçası. Okumak istesem nereden başlayacağımı, okuduğum seyahatnamelerde neye dikkat edeceğimi bilmiyordum. Yani bu konu engin bir denizken ben kenarından bakan biri bile sayılmam. Ama sayın zafer saraç'ın
"Seyahat Diyen Kitaplar" adlı inceleme kitabı sayesinde bir nebze fikir sahibiyim artık. Sayın Zafer Saraç sadece seyahatnameleri incelemekle kalmamış, "seyahatname okurken nelere dikkat etmeliyiz, neler aramalıyız" sorularına cevap vermiş adeta. Örneğin "seyahatnamede harita kullanılmış mı? Savunduğu tezleri kanıtlamış mı?" gibi bir çok püf noktaları aramış. Ve yirmi beş kitap incelemesi ortaya çıkmış. İncelemeleri okurken kendi milletim adına birazda hüzünlendim. Seyahatler genelde batıdan doğuya doğru bir akış izlemiş. Bizim topraklarımızı, bizim insanlarımızı hep batılılar anlatmış. Bu sebepten de asılsız, kulaktan dolma bilgiler yer almış seyahatnamelerde. "Keşke daha çok kendi insanımızın bakışıyla okuyabilseydik bizler için önemli olan beldeleri" diye düşünmeden geri alamadım kendimi. Sayın Zafer Saraç da benimde aynı duyguları sık sık hissetmiş anladığım kadarıyla. Bu incelemelerden bir kaç tanesine ayrıca değinmek istiyorum. Bunlardan biri "İbn Fadlan Seyahatnamesi" inceleme sonucunda kesinlikle okuyacağım dediğim ilk seyahatname oldu. Bir diğeriyse Emel Esin'in "Türkistan Seyahatnamesi". Türk tarihine duyduğum yoğun ilgi ve sayın Zafer Saraç'ın anlatımı beni böyle bir sonuca götürdü. Ufkumu genişlettiği için kendisine teşekkürü borç bilirim.
Kütüphanemde böyle bir eser olduğu için şanslıyım. Sizin de seyahatnamelere biraz olsun ilginiz varsa yada bundan sonra olsun istiyorsanız (benim gibi) kesinlikle okumalısınız.
Okurunuz bol olsun sayın Zafer Saraç.

Seyahat Diyen Kitaplar- Zafer Saraç
Rivâyet odur ki: Evliya Çelebi bir gün rüyasında Peygamber Efendimiz (sav.)'i görür. Heyecanlanır ve bu heyecan yüzünden ''Şefâât ya Resulûllah'' diyeceği yerde dili sürçer, ''Seyâhât ya Resulûllah'' der. Bunun üzerine Hz. Peygamber (sav.)'in ona gönlünün uyarınca gezme, uzak ülkeleri görme olanağı verdiğini ifade eder.

Kitabın adı da bu rüyadan ilham alınmış. Çok beğendim. Kitapta 7. ve 20. yüzyıllar arasında kaleme alınmış 25 seyahâtnâmenin değerlendirmesi yapılmış. Kendi dönemini gören, yaşayan kişilerin eserlerini, hatırâtlarını okumayı sevdiğimden buradaki seyahâtnâmelerden bazılarını okumuştum. Gerçekten de, insanı bir zaman yolculuğuna çıkarıp o döneme götürüyor. Burada da Zafer Saraç hocam öyle güzel bir üslûpla anlatmış ki, insanın alıp okuyası geliyor. Elimde olmayanları en kısa zamanda alıp okuyacağım inşallah.

Seyahâtnâmeler, bir nevî geçmişten geleceğe yazılan mektuplar gibidir. Bize birçok konuda bilgi verir, tarihin karanlık yönlerine ışık tutarlar. Sadece tarihî bir belge değil, aynı zamanda ülkelerin, şehirlerin sosyo-kültürel yapısını, siyasî ve idarî durumunu, sanatını, mimarî yapısını, insan topluluklarını ele alması açısından çok yönlü bir misyonu vardır. Seyyâhlar da seyahâtnâmelerini farklı amaçlarla yazmışlar; kimisi hatırât, kimisi elçilik raporu, kimisi gezi yazısı, kimisi istihbarât raporu şeklinde kaleme almışlardır. Ayrıca geçmiş zamanlarda yolların şimdiki gibi güvenli olmadığını düşünürsek seyyâhların cesur birer kâşif olduklarını da unutmamak gerekir.

Tarih ile ilgilenenler bilir, kendi tarihimizi hep yabancı yazarların eserlerinden çevirerek okumuşuzdur. Arkeolojide de bu böyledir, bizim coğrafyamızda, bizim kültürümüzü gün yüzüne çıkaran yabancı arkeologlardır. Bu duruma üzülmemek elde değildir. Zafer Saraç hocamın bu kitabında değerlendirmesini yaptığı seyahatnâmeler, genellikle seyyâhların hep Batı'dan Doğu'ya yaptığı yolculuklar sonucu meydana gelmiş ve yıllar sonra yine Batılı yazarların çevirisiyle dilimize kazandırılmıştır. Bizim topraklarımızı anlatan bu eserleri yabancı yazarlardan ayriyeten çevirerek okumak tabii ki acı veriyor. Zafer Saraç hocam da bunu kitabında sık sık vurgulamış. Bizler bize miras bırakılan bu kadîm coğrafyada yaşıyorsak, bu eserlere gözü kapalı-sağır kalmamalıyız, sahip çıkmalıyız. Bugün Batılı yazarların eserlerine hayranlık duyuluyor ve bu gibi değerlerimiz gözardı ediliyorsa, insan bir dönüp özeleştiri yapsa gerektir. İnsan doğup büyüdüğü coğrafyanın tarihini merak etmeli, kültürüne sahip çıkmalıdır. Batının bu konuda bizden önde olduğu malûmdur. Bu paha biçilemez kıymetli eserleri okumak sadece tarih alanına özgü bir görev değil, herkesin görevi olmalıdır, zîra çevirileri bizim için sadeleştiriyorlar. Kişi; tarihine, kültürüne vefâlı olmalıdır. Zafer Hocam, ''Zamanımızdan bin küsur yıl önce bir Türk kavminin, bir Türk insanının ne yaptığını; ne yiyip ne içtiğini bilmek kadar güzel bir duygu yoktur.'' diyerek ne güzel açıklamış. Merak duygusu.. tıpkı seyyâhların bizim topraklarımıza, bir zamanlar atalarımızı merak ederek yolculuğa çıktıkları gibi. Lütfen merak edelim, üzerlerine titreyelim, anlatmaya çalışalım, elimizden geliyorsa katkıda bulunalım.

Kitapta üzerinde durulan bir başka husus ise, bir seyahâtnâmenin sunuş, önsöz, harita kullanımı, görsel ve dizin bakımından desteklenmesi, çevirmenlerin kaynakça zenginliği ve yorumlarıyla eseri zengin kılmasıdır.

Okuduğum her şeyde yazım üslûbuna, kullanılan sözcüklere, anlatımın akışına, benzetmelere dikkat ettiğimden Zafer hocamın üslûbunu çok beğendim. Bu kitap sayesinde benim gibi meraklı okuyuculara yeni ufuklar açtığı için kendisine teşekkür ediyor, başarılarının devamını diliyorum. Bu kitapla beni tanıştıran OĞUZHAN SAYGILI hocama ve Kitap Şuuru ailesine ayrıca teşekkür ederim.

Bu kitabı ve içeriğinde yer alan, benim de alıntılarda paylaşacağım seyahâtnâmeleri tüm okurlara tavsiye ediyorum. Okuyun, okutturun..
Sevgiyle kalın..

Kitap Şuuru

Zafer Saraç beyefendinin kaleminden çıkan; ‘Seyahat Diyen Kitaplar’ adlı eser toplamda 166 sayfadan oluşmaktadır. Sunuş, Önsöz ve diğer bölümleriyle beraber üç kısımdan oluşan eser değerli hocamız Hasip Saygılı’nın sunuş bölümüyle başlamaktadır.
Bu bölümde eserin içerisinde bulunan seyahatnamelerle ilgili yazıların her birinin daha önce bir mecrada yayınlandığından bahsedildikten sonra kitap tahlilinin önemine de vurgu yapılmıştır. Yine bu bölümde eserin bu konuda çalışma yapacak olanların başvurabileceği bir çalışma olduğunu aktarmıştır.
Önsöz bölümünde, yazarımız seyyah ve seyahatnamelerden bahsettikten sonra bir seyahatnamenin devlet arşivleriyle olan farkını belirtmiştir. “Seyahatnameleri sadece birer vesika olarak kabul etmek, fazlasıyla eksik bir yorumdur… Çünkü eldeki tarihi veriler çoğu zaman katı siyasi bir dille yazılmış, devletin teamülünü ve işleyişini yansıtan vesikalar şeklindedir. Oysa seyahatnameler hayatın bam teline dokunarak bin yıl önce yaşamış bir köylünün yaşamından kesitleri bile okuruna sunabilir. Bu eşsiz bilgi seyyahın alelade karaladığı satır aralarına yer alır…” (s:16) bu satırların ne anlama geldiğini kitabın ilerleyen bölümlerinde bazı seyyahların alıntılarını okuyunca biraz daha iyi anlayabiliyorsunuz.
Eserin içerisinde 25 farklı seyahatnamenin olduğunu ve bunların yazılma sebepleriyle beraber bazı seyahatnamelerin en önemli kısımlarının alındığını ve kitaba işlendiğini yazarımız bize aktardıktan sonra çalışmada emeği geçenlere ve özellikle ‘Kitap Şuuru’ ekibine de teşekkür ederek bu bölümü noktalamıştır. Bizler de değerlendirme yazımıza geçmeden önce Türkiye’nin farklı noktalarından birbirini hiç tanımayan fakat aynı amaç uğruna bir noktada toplanmasını sağlayan Kitap Şuuru ekibine ve onun bir araya getiren başta Oğuzhan Saygılı ve onun şahsında diğer ekip üyelerine teşekkür ederiz.
Seyahatnameler incelenirken sadece onların yazarı değil aynı zamanda eserin nasıl kazandırıldığı, çalışma esnasında nasıl bir yol izlendiği, akademik boyutunun olup olmadığı, dipnotların çokluğundan bu çeviri veya çalışmaların değerlendirilirken hangi kıstasların ölçü alınması gerektiği gibi çok boyutlu olarak tahlili de yapılmıştır. Yine bu eserlerin hangi amaçlarla hazırlandığı, kimin hangi amacı güttüğü kitabın ilerleyen sayfalarında okuyucuya sunulmuştur.
Bazılarının casusluk ve bilgi edinme bazılarının merak kiminin de misyonerlik faaliyetleri olarak hazırlandığını belirten yazarımız önsöz kısmında da belirttiği gibi bazı seyahatnamelerin içerisinden cımbızla çeker gibi paragraflar çektiğini ve onları nasıl işlediğini bu kitapta bulabilirsiniz.
Mesela; Göktürk kağanının otağının o dönemde nasıl olduğunu, Uygurların yaşayış dönemini, Moğolları ülkesinin bir seyyah tarafından nasıl gezildiğini, Osmanlı ülkesinin o dönemde nasıl bir vaziyette olduğunu. Seyyahlardan birinin Kanuni sultan Süleyman’la hangi sefere katılıp bu coğrafyada ve Osmanlı ordusunun o dönemde hangi özellikleri taşıdığını, yakın dönemde bir Osmanlı gözüyle Avrupa’nın hatta kuzey- güney Amerika’nın nasıl bir konumda olduğunu merak ediyorsanız bu kitabı mutlaka incelemek zorundasınız.
Bu eserin içine daldığınızda 629 yılında Göktürk otağından başlayıp 1955 yılında Türkistan gezisiyle biten bir çok eserin içindeki muhtevalardan, neden, nasıl hangi amaçlarla yazıldığına dair bilgiler bulacaksınız. Yılların verdiği birikim ve emeğin nasıl bir esere dönüştüğüne şahit olacak ve merak ettiğiniz dönemle ilgili hangi eseri nerede bulacağınıza emin olarak araştırmaya koyulacaksınız. Bir çırpıda okuyacağınız bu eseri yıllarca kitaplığınızda bulundurup muhtaç olduğunuz her an yardımınıza koştuğuna şahit olacaksınız.
Eserin içinde kimin hangi seyahatnamenin olduğunu özellikle yazamadık ki bu eseri alıp okuyun.
Okunmasını şiddetle tavsiye edeceğimiz bu eser akademik çevrelere ve bizlere hayırlı olsun.

fatih kaplan

Eveeeeet birbirinden farklı kültürlere ait 25 seyahatname ile bütünleşmiş kitap yorumu ile sizleyimmmm Çok mükemmel ve bilgilendirici bir kitap ve tabiki tavsiye niteliğinde

İnsanlık geçmişten bu yana bazı zorluklar nedeniyle bulundukları coğrafyadan başka bir coğrafyaya geçiş yapıyorlar.Bu bazı zamanlarda meraktan kaynaklanıyor.Bu keşfetme arzusu da seyyahları meydana getirdi.Eskiden sayıları azdı ama seyyahlar sayesinde bilim ve kültür taşındı coğrafyalar arasına.Kitaptaki seyahatnamelere örnek verecek olursam kitabın ilk seyahatnamesi olan XUAN ZANG SEYAHATNAMESİ'nden başlayabilirim.

XUAN ZANG SEYAHATNAMESİ

Geçmişte Türkler bozkır kültürüne sahip oldukları için yazılı kültür açısından zayıflıkları vardı.Bu da hem kendilerini hem de çevrelerini ifade etmeye mani oluyordu.Diğer taraftan ise Türkler yazılı kültür bakımından daha güçlü olan komşuları tarafından tasvir ediliyordu.Bu sebeple de Türkler birçok seyyah tarafından ziyaret edilmişlerdir.Bunlardan biri de Budist Rahip Xuan Zang tarafından 7. yy yapılmıştır.Budizm MÖ.6 yy'da Hindistan'da ortaya çıktıktan sonra bütün dünyaya yayılmıştır.Çin'e kadar ulaşan Budizm rağbet görür fakat kaynaklar yetersiz kalır.Bunun için de kaynak yetersizliğini gidermek ve Budizm'in kutsal mekânlarını ziyaret etmek amacıyla Çinli rahipler Hindistan'ı sık sık ziyaret ederler.Xuan Zang dini amaçlar için 629'da seyahatine başlamıştır.Çin'nin başkenti Ch'ang-an'dan başlayıp yine aynı yerde biten 17 yıllık seyahat,almış olduğu notlar kayıt altına alınarak dönemin Çin İmparatoru'na sunulmuştur.'BATI BÖLGELERİ KAYITLARI' olarak adlandırılan bu notlar Gürhan Kırilen tarafından Türkçe'ye kazandırılmıştır.
1.bölüm Hindistan'a gidiş yolu güzergâhı üzerinde bulunan 34 ülkenin anlatımını içeriyor,12.bölüm ise dönüş güzergahı üzerinde bulunan 22 ülkeye ait kayıtları kapsıyor.Bu güzergahlar ise Türk tarihi açısından önemli bir konumda.
Seyyah Asya hakkında önemli bilgiler vermektedir.En önemli katkıları Budizm ile ilgilidir.Budizm'in önemli kaynaklarını Çince'ye çevirmiş ve Çin'e taşımıştır.
Bölgenin şehirlerini ayrı başlıklar altında anlatmıştır.Bu bölgeleri siyasi,sosyal,dini, kültürel,iktisadi olarak ele almıştır.Ve özellikle de Türk tarihi için önemi olan Türkistan havalisinin şehirleri hakkında da bilgiler bulunmaktadır.
Seyahatname dini bir amaçla yazılmış olsa da devlet politikasının belirlenmesinde de başat rol oynamıştır.
Eserin dili açık, anlaşılırdır.
Xuan Zang, seyahatnamesinde Türklerin yaşadığı bölgelere de yer vermiş ve o dönemin en güçlü devleti olan Göktürklerin merkezini ziyaret etmiş.Bu ziyarette de Göktürk Kağan'ın( Tong Yabgu) huzuruna çıkmış.Türk kavimlerini,insanların durumunu,dil ve yazı biçimlerini, efsanelerini,ürettikleri ürünlerini, dinî yönelimlerini, yöneticilerini,siyasi açıdan da kime tabi oldukları hakkında bilgiler vermiştir.

Büyük bir coşkuyla okumanızı tavsiye ederim canlar.Çok değerli seyahatnameler hakkında bilgiler bulunmakta.Yazarımız Zafer Saraç 'a çok teşekkür ederim Emeğinize sağlık.Muhteşem bir kitap.Kitabı okumama vesile olan Oğuzhan Saygılı hocama ve Türkav Gaziantep sayfasına çok teşekkür ederim

#Kitapşuuru

İlk olarak bu türle Oğuzhan hocamın kitabıyla karşılaşmıştım. Bu türü okuduğum zaman 'okunacak ne çok kitap var' diyorum hep kendime. Bunun sebebi hiç şüphesiz ele alınan eserlerin kaliteli oluşuyla birlikte, bu eserlerle bizi tanıştıran yazarların da mahareti olduğunu düşünmekteyim. Tek kelimeyle harika bir kitap olmuş fakat böylesi güzel bir kitabı tek kelimeye sığdırmak yazarın emeğine haksızlık olur. Bir tarihçi adayı olarak tarih öğrencilerinin başucu kitabı olacağı kanaatindeyim. Eserde 25 seyahatname incelenmiş olup deyim yerindeyse yazar bir dedektif titizliği ile söz konusu seyahatnameyle ilgili okurun aklına gelebilecek her noktaya değinmiş. Seyahatnamenin yazarı, eğitimi, seyahat güzergahı, neden bu seyahati yaptığı ve seyahatnamenin içeriği okuyucuyu sıkmayan ama doyurucu bir şekilde anlatılmış. Yazarımız yer yer eser ile ilgili kendi düşüncelerine satır sonlarında yer vermiş. Bu kitapla ilgili nacizane eleştirebilecek hususlar ise; bu güzel eserin sahibi hakkında bilgi sahibi olmak okuyucunun hakkıdır diye düşünüyorum. Son olarak söz konusu seyahatnamelerden şahsım adına biraz daha alıntı beklemiştim. Yazarın yolu açık, kalemi kuvvetli olsun. Bizi bu kitapla tanıştıran Oğuzhan hocama da sonsuz teşekkürler. İyi okumalar.

SEYAHAT DİYEN KİTAPLAR/ZAFER SARAÇ
KİTAP SAYISI:166
u eser VII-XX. yüzyıllar arasında kaleme alınmış 25 seyahatnamenin tanıtımlarını bir araya getirmiştir. Buradaki kitap değerlendirmelerinin hepsi işini ciddiye alan, yazdıklarına yönelik her eleştiriden faydalanan, her geçen gün kendi entelektüel gelişimini artırma gayreti içinde olan bir kalemin ürünleridir. Bu kitapta değerlendirmeleri yapılan eserlerin kronolojik bir bütünlük sağlayacak şekilde tercih edildiği anlaşılmaktadır. Mümkün olabildiğince farklı coğrafyalara adım atmış seyyahların çalışmaları değerlendirilmiştir. Yine farklı kültür dairelerine mensup gezginlerin bakış açılarına dikkat çekilmiştir. “Seyahat Diyen Kitaplar” meşhur seyyahımız Evliya Çelebi’nin çok bilinen rüyasından kitap adı olarak ilham almıştır. Değerlendirmesi yapılan kitaplarda sadece muhteviyat ile ilgili bilgi verilmekle yetinilmemiş, ayrıca ele alınan seyahatnameler hakkında isabetli yorumlar da okuyucuya sunulmuştur. Bu değerlendirmeler koleksiyonunu okuyanların ele alınan eserlerden birkaçını okumak için merak duyacaklarını tahmin ediyoruz. Bu eser sadece tarih alanında eğitim alan öğrencilerin değil, sağlam bir genel kültür kazanmak için dolgun kaynaklar arayan genel okuyucular için de bir rehber hizmeti görebilecektir.

(Tanıtım Bülteninden)

KİTAP YORUMUM: 25 seyahatnamenin tanıtımını içeren kitapta "Seyahatname" okurken nelere dikkat etmeliyiz? Neleri arayıp bakmalıyız? Harita kullanılmış mı? gibi soruların cevabını buluyorsunuz.
Seyahatnameler geçmişe ışık tutan en güzel rehberlerdir. Bu güzel eserde bize doğru kitapları analiz ederek rehber olmuş.
Seyahatnameyi hazırlayan ve çeviren kişiler hakkında da bilgi vererek biz okurlara yön vermiş, ışık olmuştur.
Ben bazı kitaplara çok yorum yapamıyorum. Çünkü ne söylesem eksik kalacağını düşündüğümden bazı kitaplar anlatılmaz, okunması gerektiğine inandığımdan sadece okumanız gerek diyorum.
Tarih kitaplarının en önemli özelliği bu günümüze eğer ders alırsak ışık tutmasıdır. Türk tarihi için kıymetli bir kitap kesinlikle.
Yazarımıza başarılarının devamını diliyorum.
DUYGU SONGÜL KAHRAMAN

Eser, isim açıklamasıyla başlıyor okuyucuyla buluşmaya...
Rivayete göre, Evliya Çelebi bir gün rüyasında Peygamber efendimizi (S.A.V.) görür. Huzuruna yaklaşma şerefine nail olur ancak heyecandan dili sürçer ve “Şefaat ya Resulallah” diyeceği yerde “Seyahat ya Resulallah” der… Eser de bu rivayetten hareketle “seyahat” konulu eserleri birleştiren, Zafer hocamızın farklı mecralarda yayınlanmış yazılarının birleşmesiyle oluşuyor. Seyahat konulu eserler kimlerin ilgisini çeker bilmem ancak tarihsel okumaları sevdiğimden, bu eski seyahatnamelerin kısa incelemelerini okumak bana hayli keyif verdi. Eserlerin ortak özellikleri Türk dokunuşları olması. Ayrıca seyahatname olmalarına rağmen hepsi dönemine ait güzel hap bilgiler vermekte.
Budizm ve Orta Asya: Xuan Zang Seyahatnamesi, Doğu’nun Kalbine Seyahat, İbn Fadlan Seyahatnamesi, İran Seyahatnamesinde 10.Yüzyılda Kafkasya’dan Fars Körfezine Yolculuk, Çin elçisi Wang Yen-te’nin Uygur Seyahatnamesi, Ortaçağda İki Yahudi Seyyahın İslam Dünyası Gözlemleri diye başlayan seyahatname incelemelerinde; Moğolistan, Timur Devri, İran, İstanbul, Anadolu, Mezopotamya, Osmanlı, Paris, Türkistan, Erzurum, Malta izlerine rastlamak mümkün.
Eser hakkında içerik belirtmeden şunu söylemeliyim ki tarihsel, dönemsel ufak bilgileri öğrenince “vay be” diyen, ilgisini çeken herkese tavsiye ederim. Sıkmayan, hızlı ilerleyen keyif verici bir eser. Yazarımızın kalemine, araştırmalarına sağlık…

Zafer Saraç Seyahat Diyen Kitaplar incelemesiyle karşınızdayım içerisinde 25 tane inceleme bulunuyor. Eğer seyahat etmeyi ve yeni şeyler öğrenmeyi seven biriyseniz bu kitap sizlere kaynak şeklinde olabilecek başarılı bir kitap. Yazarın kalemine sağlık

Seyahatnameler, tarih araştırmalarının en önemli kaynaklarından birisidir. Bu özelliği ile birlikte şahsi gözlemleri barındıran ve öznel bir anlatım ürünü olan seyahatnameler edebi bir tür olma vasfını da taşımaktadır. Çağının insanına ve hatta günümüz modern toplumuna bilinmeyenden haber veren seyahatnameler, kitapların kıymetini bilen ve onlarla hemhal olmuş olan Zafer Saraç tarafından değerlendirilmeye tabi tutulmuşlardır. Bu minvalde “Seyahat Diyen Kitaplar”, Saraç’ın muhtelif dergi ve internet sitelerinde yayınlanmış olan 25 seyahatname incelemesinden mürekkep bir eser olarak vücuda gelmiştir. Seyahatnamelerin seçiminde ise daha çok Türk tarihi ve coğrafyası ile alakalı seyahatnameler tercih edilmiştir. Bu şekilde, Türk tarihinin kaynak konusunda seyahatnamelerden faydalanabileceği hususu vurgulanmaya çalışılmıştır, diyebiliriz.

Mezkûr eserde seyahatnameler, yazıldığı döneme istinaden kronolojik bir sıraya tabi tutulmuşlardır. Bununla birlikte, eserin müellifi Saraç’ın Tarih alanında yüksek lisans yapmış olmasından olacak ki, eserler kuru ve basit bir tanıtma edasıyla değil bilimsel bakış ile kaleme alınmışlardır. Bu bağlamda, seyahatnameler ile birlikte onları hazırlayan ya da çevirenler eleştiriye tabi tutulmuş ve eleştirinin nedenleri açıklanmıştır. Yine bu hususu Saraç şu şekilde ifade etmektedir: “Tarih ilmi için önemli kaynaklardan birisi de seyahatnamelerdir. İçerdiği eşsiz bilgilerle tarihin yeniden yazılmasına vesile olan bu müstesna kaynaklar geçmişin resmini çizdiği gibi gelecekte yapılacak yeni araştırmaların da yol haritasını çizer, açılan yeni kapılardan giren araştırmacılar tarih ilmine yeni soluk kazandırır.” (s. 85)

Bu değerlendirme yazılarında seyahatnameler ile birlikte onları vücuda getiren seyyahların hayatları hakkında vücuda getirilmiş eserlerde ele alınmıştır. Aynı zamanda Saraç, sadece seyahatname yoğunlaşmakla kalmamış; ilaveten seyahatnameyi hazırlayan ya da çeviren hakkında bilgiler vermektedir. Bunun yanı sıra, seyahatnamenin yeniden hazırlanmasında dikkat edilen hususlara dikkat edilmekte; eksikler dile getirilmektedir. Bahsedilen eksikliklerin arasında ise en çok tekrar edilen iki husus göze çarpmaktadır. Bunlardan ilki kitabın sonun bir dizin koyulmayışı; bir diğeri ise görsel materyal ya da seyyahların yol güzergâhlarını gösteren haritalardır. İhtiyaç hasıl olduğunda ise konunun daha anlaşılır bir kıvama erişebilmesi için, spesifik bilgiler ya da terimler, dipnotlar aracılığı ile açıklanma yoluna gidilmiştir. Aynı zamanda, bununla da sınırlı kalınmayarak ileri okumalar yapılabilmesi maksadıyla kaynak önerilerine yer verilmiştir.

Müellif değerlendirme yazılarını anlaşılır ve akıcı bir dil ile okuyucuya sunmuştur. Saraç'ın Türkçe'ye olan hakimiyeti ve bilimsel yaklaşıma olan vukufiyeti de bir araya gelince, gerçekten de, üslup bakımında eserin kıymetli bir yerde durduğu da aşikârdır.

Kitabın, bana göre, eksikliklerine gelecek olursak; öncelikle seyahatnameleri konu alan bu değerlendirme yazıları, belki, resimler, gravürler ve haritalar ile desteklenseydi daha anlaşılır ve cazip hale gelebilirdi. Bir diğer değinmek istediğim husus ise farklı baskılar arasında bulunan değişikliklere dikkat edilmesi olacaktır. Bu konuda İbn Fadlan Seyahatnamesi’ni Türkçe’ye kazandıran Ramazan Şeşen bu eserin farklı baskılarında bazı değişikliklere gitmiştir. Kitap içerisinde mezkûr seyahatnamenin değerlendirildiği kısımda bu hususa dikkat edilmiş olunsaydı, yazı, daha detaylı bir hale bürünebilirdi. Aynı zamanda, seyahatname denildiğinde ilk akla gelen kişi olan Evliya Çelebi ve seyahatnamesi, bizzat asıl eser üzerinden değil, onu ve seyahatnamesini konu alan bir çalışma üzerinden değerlendirilmiştir. Eğer, Evliya Çelebi ve seyahatnamesi asıl eserden yol çıkılarak değerlendirilmiş olsaydı daha makul olabilirdi, görüşündeyim. Şunu da söylemeliyim ki, bu yol başvurulmasının nedeni, Evliya Çelebi'nin seyahatnamesinin 10 cilde tekabül etmesinin yarattığı zorluklardan dolayı olabileceği hususu ortadadır. Bununla birlikte, Türk tarihi ve özellikle Osmanlı'nın kuruluş yıllarına ilişkin en kıymetli kaynaklardan olan İbn Battuta Seyahatnamesi'nin değerlendirilen eserler arasında olmayışı buruk bir his uyandırdığını söylemek zorundayım. Son olarak, her seyahatname değerlendirmesi için mezkûr seyahatnameyi özetleyebilecek ya da eserin içerisinden bir cümle başlık olarak seçilebilirdi. Yine, bütün değerlendirmelerin ardından eserin sonunda bir Sonuç kısmı gerçekten ihtiyacı karşılayabilirdi.

Günümüzde okuma alışkanlığının mumla aranan bir durumda seyreden ve okumada seçiciliğin vasat bir durum arz ettiği günümüzde bir konu üzerinde seçilen eserlerin değerlendirilmesinin önemi ortadadır. Bu sebeple, Zafer Saraç ağabeyi böyle kıymetli bir eseri vücuda getirdiği için şahsım adına kutluyor ve okurunun bol olmasını temenni ediyorum.

#kitapsuuru

Seyahat Diyen Kitaplar, sanırım seyahatmeleri anlatan bir kitaba bundan daha iyi bir isim bulunamazdı. Evliya Çelebi'nin "Seyahat Ya Resulallah" diye yanlış bir duada bulunup bir çok yeri gezdiğini bilmeyen kişi sayısı sınırlıdır bu mecrada. Seyahat Ya Resulallah demeselerde gerek askeri gerek dini gerek siyasi gerek kültürel  amaçlarla seyahate çıkan insanların notlarını/kitaplarını derin  bir inceleme ve titiz bir bakış açısıyla ele alan bu kitap, Zafer Saraç Bey'in daha önce çeşitli mecralarda yayımlanan yazılarının derlenmesinden oluşuyor. İçerisinde krolonolojik sıraya göre düzenlenmiş 629-1955 yılları arasında yayımlanan 25 seyahatname incelemesi var. Bana göre tüm seyahatmelerin ortak özelliği ise içerisinde Türk ve Türk'lere dair bir şeyler bulabiliyor olması.

Zafer Bey her yazısında seyahatmameleri anlatmaya başlamadan kaleme alındığı dönemi bize kısaca anlatmış. Okurken kendimizi bir hengâmede bulmak yerine durumları neden-sonuç, zaman-mekan ilişkisi içerisinde değerlendirebiliyoruz. Bu durum da daha önce benim gibi hiç seyahatname okumamış insanların ilgisini taze tutuyor. "Tarih  gerçeklerle ilişkisine göre ciddiyet kazanan bir bilimdir."(s47) diyor Zafer Bey. İncelemeye konu olan seyahatnamedeki bilgiler hakkında objektif değerlendirmelerde bulunabilmek için çapraz ve paralel okumalar yaptığını kurduğu cümlelerden anlayabiliyoruz. Zafer Bey'in tarih alanında da  çalışmaları var. İlgililer bu çalışmalara bakabilirler.

"Seyehatnamelerde ne olması gerekir?" sorusuna cevap verebilecek nitelikte değilim fakat bana göre her seyahatnamede bir harita olmalıdır. Okuyucu seyyahın geçtiği yerleri görmeli ve kendisi bazı çıkarımlarda bulunabilmelidir. Zafer Bey incelediği seyahatname örneklerinde" Harita kullanılmış mı, dipnot yeterli mi, bahsedilen zaman dilimi içerisinde dilimize çevrilen başka kaynaklar var mı?"gibi sorulara da cevap aramış.
Üzülerek söylüyorum ki bazı konularda elimizdeki kaynakların çok sınırlı ve çalışmaların çok az olduğundan yakınmış.

Başucu kitabı olarak okunabilir mi? Hayır. Her zaman her yerde okunabilir mi? Hayır. Akademik bir çalışma yapıyorsanız sizi yardım alabileceğiniz kaynaklara yönlendirebilecek ya da seyahatname okuma isteği duyuyorsanız size yol gösterebilecek bir kitap.

Keyifli okumalar. :)

İmzalama nezaketinde bulunan Zafer Saraç Bey'e ve elimize ulaşmasını sağlayan Oğuzhan Saygılı hocamıza teşekkür ederim.


"Kitap şuuru insanlık şuurudur."
#kitapşuuru

Öncelikle kitabın bana ulaşmasını sağlayan herkese ve beni unutmayıp kitabını gönderen Zafer Hocama teşekkür ederim. Normalde tarih alanında kitap okumayı alışkanlık edinmedim Mehmet Hocamın hediye ettiği kadar okurum, bir kitapçıda elim hemen hikaye kitaplarına gider. Ama bundan sonra kitapçılara özellikle soracağım bazı seyahatnameleri.
Bilindiği üzere geçmişten günümüze kalan 25 seyahatnameyi anlatmış Zafer Hocam. Çeşitli ülkelerdeki diplomatların, seyyahların vs. yazdığı altın değerindeki Türklük ve Müslümanlık hakkındaki bazı bilgileri okumak gururumu okşadı açıkçası. Örnğin Jean Chesneau Seyahatnamesi'nde"Geceleri soyulmaktan korkmaya lüzum yoktur; zira değneğiyle gezen bu yalnız adam (bekçi) bir sürü okçusuyla gezen Paris'in gözetleme amirinden çok daha korkutucu ve tedirgin edicidir." diyor yazar. Böylelikle o zamanlarda şehirlerin ne kadar güvenli olduğu ve bir Türk askerinin bir sürü Fransız askerine bedel olduğunu anlıyoruz. Aksine kitabın sonlarına doğru tarih ilerledikçe bizler hakkında olumsuz görüşler okudukça da üzüldüm. Koskoca tarihimiz, geçmişimiz her geçen gün gözden düşmüş; krallarına bilgi götüren yazarlar artık korkulacak bir devletin kalmadığını cümlelerinin arasına sıkıştırmışlar. Seyahatnamelerde kültürümüzle ilgili birçok bilgiler de mevcut. Benim en çok merak ettiğim, bitkilerle ilgili bilgi veren Ebu Dülef Seyahatnamesi oldu. Seyahat Diyen Kitaplar birçok öğrencinin alması ve meraklıların da bilhassa kaçırmamaları gereken bir kitap. Kronojik olarak, Türk topraklarını anlatan seyahatnameleri derleyip milletimize ayrı bir hazine sunan Zafer Saraç"ın kalemine sağlık. #kitapşuuru