Siyaset Nazariyesi - Düsturu’l-amel li Islahi’l-halel
Katip ÇelebiEn Yeni Siyaset Nazariyesi - Düsturu’l-amel li Islahi’l-halel Sözleri ve Alıntıları
En Yeni Siyaset Nazariyesi - Düsturu’l-amel li Islahi’l-halel sözleri ve alıntılarını, en yeni Siyaset Nazariyesi - Düsturu’l-amel li Islahi’l-halel kitap alıntılarını, etkileyici sözleri 1000Kitap'ta bulabilirsiniz.Bu organizmacı devlet anlayışı çerçevesinin yanında aynı anlayışın uzantıları olan çeşitli benzetmeler yer almaktadır. Risalede toplum “erkân-ı erba’a” geleneği etrafında ulema, asker, tüccar ve reaya olarak dört kısma ayrılır. Bu sınıflar vücuttaki dört temel hılt (dört ahlat) kabul edilen dem (kan), balgam (lenf), safra ve sevda ile eşleştirilir: “Zümre-i celîle-i ‘ulemâ bedende hılt-ı mahmûd olan deme mümâsil olub kalb ki menbâ’-ı rûh-ı hayvânîdir ve rûh-ı hayvânî bir cevher-i latîfdir ki gâyet letâfetden bedende bi’z-zât cereyân idemeyüb dem ânı hâmil olub ‘urûkdan etrâf-ı a’mâk-ı bedene alur gider ve cümle a’zâ ve civârına îsâl ider. La cerem beden ânınla hayât bulub müntefi’ oldugı gibi ‘ulemâ-yı şerî’at ve hakîkat dahî rûh-ı hayvânî mesâbesinde olan ‘ilm-i şerîfi mebde’-i feyyâzdan bi’z-zât ya bi’l-vâsıta hâmil olub etrâf-ı beden makâmında olan ümmîlere ve ‘avâma irişdürüb beden rûh-ı hayvânîden müntefi’ oldugı gibi ânlar dahî ‘ulemâdan müntefi’ olurlar…”
Kâtip Çelebi’nin bilgisine hayran olan ve yakın dostu bulunan Şeyhülislam Abdurrahim Efendi Mîzânul- hakk’ın faydalı bir eser olduğuna dair bir de fetva vermiştir.
...
Mizanul- hakk medresenin o çağda düştüğü taasuba karşı yazılmıştır. Bu eserde müsbet ilimler ve felsefe savunulur.
Batılıların ve Yunanlıların özellikle coğrafya konusunda oldukça ileri olduklarını, İslam düşünürlerinin yetersizliğini ve mevcut kitapların eksiklik ve yanlışlıklarını görmüş, doğudaki bu eksikliği gidermek gayesi ile Cihannüma’yı telif etmiştir.
Kâtip Çelebi’ye göre toplumlar da, insanlar gibi kaçınılmaz sondan, ihtiyarlık ve ölümden kurtulamazlar. Ne var ki, yerinde ve zamanında alınacak iyi tedbirlerle, bu sonu uzatmak ve bu devreleri daha uyumlu ve daha rahat geçirmek mümkündür.
Bu çöküntünün bir nedeni de, vergilerin kat kat artırılmasıdır. En büyük neden de, görevlerin ehline verilmesi ve ehil olmayanların ve gaddarların hakkından gelinmesi gerekirken, bütün makamların yüksek fiyat ile satılması olmuştur.
Bu ihtimaller, şu anda, kolay ve sade görünmekle beraber, uygulanması zor olan şeylerdir. Çünkü, devletten yana ve hakka uyan kimse çok az olup, halkın çoğunluğu kendi çıkarı peşindedir. Bu işin halli ancak, dirayetli bir kişi ile mümkündür.