Her bilimin olduğu gibi tarih biliminin de -her ne kadar çok dar çevrelerde ve dar bir anlayış içinde tarihin bilim olup olmadığı tartışılıyor olsa bile- bir araştırma yöntemi ve tekniği olmak zorundadır. Bu gerçek kabul edilmediği takdirde, işte o zaman tarih bir bilim olmaktan ve araştırmalar da bilimsel olmaktan çıkacaktır. Günümüzde bile tarih için “dört kitap okunur, beşincisi yazılır” gibi ilkel bir görüşün zaman zaman söyleniyor olması, tarih araştırmalarındaki yöntem ve teknik konusunun önemini ve ciddiyetini açıkça ortaya koymaktadır. Elbette bu konuya herkesten önce tarih araştırması yapan profesyonel ve amatör kişilerin sahip çıkması gerekir. Unutmamak gerekir ki tarih araştırma yöntemi herhangi bir bilim dalı ile kıyaslanamayacak ölçüde karmaşıktır ve burada pek sorun iç içedir.
Bu gerçeklerin ışığında; Giriş bölümünde genel anlamda bilim nedir, bilimsel araştırma nedir konusu kısaca anlatılmıştır. Çünkü bilimsel araştırmanın genel kuralları ile tarih araştırma yönteminin kuralları önemli ölçüde çakışmaktadır.
Birinci bölümde ele alınan “Tarihin Temel Nitelikleri” konusu ile İkinci bölümde anlatılan “Tarihin Toplumsal Bilimlerle İlişkisi” konusu, tarih araştırmaları sırasında yaşamsal önem taşımaktadır. Özellikle tarihin yardımcı bilimlerinden paleografya kronoloji, arşiv ve arşivcilik konuları yeterince bilinmeden yapılan bir araştırma eksik ve yanlışlarla dolu olacaktır. Tarihin diğer yardımcı bilimleri de araştırma konusunun özelliğine göre birinci derecede önem taşıyabilir.
Bu bilgiler verildikten sonra sıra tarih felsefesi konusuna gelecektir. Üçüncü bölümde bu konu ele alınmıştır. Bugün dünyada geçerli olan tarih araştırma yöntemleri nasıl bir felsefe içinde uygulanmaktadır? Bunu anlayabilmek, eskiçağdan günümüze kadar gelen tarihçiler, felsefeciler ve diğer düşünürlerin tarihi, tarihsel olayları ve tarih yazımını nasıl anladıklarını ve yorumladıklarını bilmekle olanaklıdır. Eskiçağdan bugüne tarihsel olayların ve tarih yazımının nasıl olması gerektiği konusunda çok değişik görüş ve anlayış ortaya çıkmıştır.
Tarih araştırmalarında kullanılacak malzemenin eleştirisini yapmak da bir tarihsel olayı yeniden kurarken son derece önemlidir. Çünkü belgeyi bize bırakanlar hangi koşullar altında bulunuyordu ve olayı ne ölçüde doğru gözlemlediler konusunda hem güvenilir olması hem de olmaması için pek çok neden vardır. Dolayısıyla eldeki belgenin güvenilir olduğundan emin olmak için iç ve dış eleştirisinin yapılması gerekir. Dördüncü bölümde bu konu üzerinde durulmuştur.
Bir tarihin araştırması sırasında izlenecek yol ve uyulması gereken kurallar vardır. Bu nokta tarihin teknik yanıdır. Kitabın Beşinci bölümünde tarih araştırmalarında teknik ve hazırlanan metninin fiziksel yapısı ve görünümü konusu ele alınmıştır. Bu konu yapılan araştırmanın içeriğini fazla etkilememekle birlikte, okuyucuya kolaylık sağlaması bakımından önemlidir. Özellikle araştıracak konunun seçimi ayrı bir önem taşımaktadır. Eğer doğru bir konu seçilmemişse, daha baştan araştırma iyi sonuçlanmayacak demektir. Seçilen konunun sınırlarının araştırmacının koşullarına uygun olarak çizilmesi ve doğru bir geçici plan yapılması da tarih araştırmalarının teknik yanını oluşturmaktadır.
Adı ne olursa olsun, ister tarih metodolojisi, ister tarihte usul, ister tarih araştırma yöntemi, isterse tarih araştırmalarında yöntem ve teknik, bu başlıkların içerdiği belli-başlı konular bu kitapta toplanmıştır. Kullanılan eserlerin referans olarak verilmesine özen gösterilmekle birlikte bu çalışmanın tamamlanması çok uzun bir zaman aldığından, kimi referansların gözden kaçma olasılığı göz önüne alınıp burada, kaynak ve araştırmalar bölümünde ve zaman zaman sayfa altlarında yeniden belirtme gereği duyulmuştur.
Konuyla ilgili olarak daha geniş bilgi edinmek isteyenler, kitabın sonundaki geniş bibliyografyadan yararlanabilirler. Kitapta her şeye karşın gözden kaçmış kimi yanlışların bulunma olasılığı elbette vardır. Okuyucuların bunları yayınevi yazara bildirmesi, sonraki baskıların daha doğru çıkmasını sağlayacaktır. Bunun için yayınevi ve yazar şimdiden teşekkür eder.ÖNSÖZ'den
Kitabın Bölüm Başlıkları:
· Tarihin Temel Nitelikleri
· Tarihin Toplumsal Bilimlerle İlişkisi
· Tarih Felsefesi (Eskiçağdan Günümüze Tarih ve Tarihçilik Anlayışları)
· Eleştiri (Analiz ve Sentez)
· Araştırma Sırasında İzlenecek Yol ve Uyulması Gereken Kurallar
· Sonuç, Ekler
· Kaynaklar ve Araştırmalar
· Alfabenin Ortaya Çıkışı İle İlgili Örnekler
