Tarihin Gölgesinde
Taha AkyolÖne Çıkan Tarihin Gölgesinde Gönderileri
Öne Çıkan Tarihin Gölgesinde kitaplarını, öne çıkan Tarihin Gölgesinde sözleri ve alıntılarını, öne çıkan Tarihin Gölgesinde yazarlarını, öne çıkan Tarihin Gölgesinde yorumları ve incelemelerini 1000Kitap'ta bulabilirsiniz.
Hanedan halkı Türkiye’ye ne zaman dönebildi?
İlber Ortaylı: Hanedanın kadınları 1952’de döndüler; 1974 affıyla da erkekler döndü. İlginçtir, bu affa karşı çıkanlar Halk Partililer değil, Adalet Partili İhsan Sabri Çağlayangil ve arkadaşlarıdır. Utanılacak bir şey... Hiçbir şekilfde izah edemediğim ve anlayamadığım bir tutumdur bu. O zamanın Hanedan Reisi Orhan Efendi, Amerikan mezarlığında basit bir memur; yarı aç yaşıyor. Nice’de bir oda tutmuş ve orada yaşıyor. Onun buraya gelmesinden rahatsız oluyorlar. Stalinist bir tutumdur bu. Bunları bilmek ve kaydetmek lazımdır, çünkü bizim hafızamız iyi işlemez. Günün birinde birisi çıkar, İhsan Sabri Çağlayangil’in faziletlerinden bahsetmeye kalkarsa “faziletin sınırları”nı kendisine gösterirsiniz.
İmparatorluğun son dönemindeki milliyetçilik kaynaklı parçalanmalara nasıl tepki verildi?
İlber Ortaylı: Şüphesiz ki bir imparatorluğu yöneten ana unsurun milliyetçi parçalanmanın başını çekmesi beklenemez. Kendisi sadece o devleti, o coğrafyayı muhafaza etmekle yükümlüdür. Bu nedenledir ki Türk dilinin ve Türk tarihinin yeşerdiği coğrafyada bu işi yapacak olanlar daha çok Çarlık Rusyası’nın hükmüne geçmiş, 16.yüzyıldan beri Volga boyundaki ve Kırım’daki ve 19. asırdan itibaren de Orta Asya’daki, Kafkaslar ve Azerbaycan’daki gibi münevverlerdir. O nedenledir ki II. Meşrutiyet yıllarında bir düşünce, bir his halinde mevcut olan Türk ulusçuluğu teşkilatlanmaya başlamıştır. Türk teşkilatlanması ve hatta örgütlenme bakımından çok çarpıcı örnekler vardır. Birkaç
yıl içinde Türk Ocakları, Tuna boyundan Çin sınırlarına kadar her yere yayılmıştır. Yine 1880’lerde Bahçesaray’da bir okul olarak başlayan, yani Arap harfleriyle imlayı düzelterek hızlı okumayı öğretmeye başlayan Usul-i Cedid Mektepleri İsmail Gaspıralı’nın 20 yıl içinde beş bine ulaşan birsayıyla Tuna mansabından Çin sınırlarına kadar yayılmıştır
Sosyal bilimlerde ise tek bir sebep olmaz; çok geniş bir kompozisyon çizilir.
Türk olarak ifade edilmemize, hatta imparatorluktan Türk İmparatorluğu olarak bahsedilmesine, coğrafya olarak Ortaçağlardan beri Türkiye diye anılmamıza rağmen, devletimizin ismi ilk defa Türkiye olarak zikrediliyor; bu çok önemli