Dünyada hiçbir doğru dürüst devlet yoktur ki dini kontrol etmesin. Bunun demokratik gelişmemişlik düzeyiyle ilgisi yoktur. Büyük dinlerin yapısı ve ananesi böyledir.
Çapraz okuma yapılmalı. Bu nasıl bir şey? Yani çok çeşitli kitaplar, farklı bilgiler okunmalı. Bir ansiklopedi yetmeyecek ikincisine bakılacak. Tek yönlü tarih okuyuculuğu olmaz. Çapraz okuma yapmadan sağlıklı tarih bilgisi edinmek mümkün değildir. Bilhassa sosyal bilimler ve tarih için bu böyledir.
Besleyemeyeceği nüfusu üretmek çok ağır bedeli olan bir toplumsal hatadır. Zira eğitilemeyen ve beslenemeyen göçmen kalabalıklar eninde sonunda marjinal cemaatlere dönüşür.