Bir zaman bir Tonguç yaşadı bu ülkede. Köylüsüne gönül vermişti yurdunun. Onu yoksul, çaresiz, geri kalmış yaşamından kurtarmayı ülkü edinmişti kendine. Köylünün kurtulması ilkin cahillikten kurtulmasına bağlı olduğuna inanmıştı.
Köylerimizi ve köylümüzü kalkındırmak için önce ona bilginin kapılarını açmak, onu okur yazar hale getirmek gerekiyordu. Ama ülke de fakirdi. Kısa zamanda bu eğitim sorununu başaracak olanakları yoktu. Düşündü, taşındı. Yeni bir yol buldu. Devletle köyün elele vermesiyle oluşacaktı bu mucize. Köy Enstitüleri davasını ele aldı, Bakan Hasan Ali Yücel’le elele bir sefere girişti. Kısa zamanda büyük sonuçlar alındı. Ne var ki köylünün uyanmasından kuşkulanan gerici zihniyet hemen bir yolunu bulup yıktı o başarılı eseri. Bu kitapta Başaran, bütün aşamalarını izlediği bu olayı ayrıntılarıyla, bir hikaye kadar sürükleyici bir anlatımla veriyor bize.
