Yali ile aramızda bu konuşmanın geçtiği günden bu yana insanlığın, tarihin ve dillerin evriminin başka yönleri üzerinde araştırmalar yaptım, yazılar yazdım. Yirmi beş yıl sonra yazılmış bu kitapla Yali'nin sorusunu yanıtlamaya çalışacağım.
Anna Karenina'nın o ün lü ilk cümlesini bulursunuz karşınızda: "Mutlu ailelerin hepsi birbirine benzer; mutsuz ailelerin mutsuzluğuysa kendine özgüdür."
Komşu bir halk, Daribiler (onlarla birlikte sekiz yıl çalıştım), özellikle tutucudurlar, yeni teknolojiyle hiç ilgilenmezler. Daribi bölgesine ilk kez bir helikopter indiğinde helikoptere şöyle bir bakıp yapmakta oldukları işlerine döndüler; Chimbular olsa onu kiralamak için hemen pazarlığa otururlardı. Sonuçta Chimbular şimdi Daribi bölgesine yayılıyor, tarım çiftlikleri yapmak için toprakları ele geçiriyorlar, Daribiler de Chimbular için çalışan işçilere dönüşüyorlar.
Doğal olarak, insanlar Asya'ya yerleştiyse Avrupa'ya da yerleşmişlerdir, diye düşünürsünüz çünkü Avrasya tek bir kara kitlesiydi, arada büyük engeller yoktu.
Yerleşik olmayan avcı/yiyecek toplayıcı kabileler bir oranda eşitlikçidir, kabilenin siyasal alanının sınırlarını kabilenin kendi topraklarının sınırı ve komşu kabilelerle değişen ittifaklar belirler. Yiyecek üreten yoğun ve yerleşik nüfusların ortaya çıkmasıyla birlikte şeflerin, kralların yanı sıra bürokrasi de boy göstermiştir. Büyük ve kalabalık ülkeleri yönetmek için nasıl bürokrasiye gerek varsa, daimi ordular beslemek, başka yerlere keşif filoları göndermek ve fetih savaşları düzenlemek için de vardı.
Serüven meraklıları mantarları çekine çekine yerler, pek çok mantar türünün bizi öldürebileceğinin farkındadırlar. Ama kuruyemiş delisi biri bile yaban badem yemez, bir avuç yabanbademde insanı öldürmeye yetecek kadar (Nazilerin gaz odalarında kullandıkları zehir olan) siyanür vardır. Orman böyle daha başka pek çok yenmez kabul edilen bitkiyle doludur.
Oysa bütün tarım ürünleri yaban bitki türlerinden çıktı. Nasıl oldu da bazı yaban bitkiler tarım ürünü haline geldi? Bu soru (badem gibi) ilk yaban ataları öldürücü ya da yaban atalarının tadı kötü olan pek çok ürün için olduğu kadar (mısır gibi) yaban atalarından çok farklı görünen başka ürünler için sorulduğunda özellikle yanıtlanması zor görünüyor. Hangi mağara adamının ya da kadınının aklına bir bitkiyi evcilleştirmek geldi ve bu iş nasıl başarıldı?
Bugün milyonlarca insan iki misli para verip özel tasarlanmış kotları satın alıyor, aynı derecede dayanıklı markasız kotları değil- çünkü tasarımcının etiketinin toplumsal damgasını taşımak, ödedikleri fazla paradan daha önemli.
Sayfa 318 - Tübitak Popüler Bilim KitaplarıKitabı okudu
"Çağdaş dünyayı fetihler,salgın hastalıklar ve soykırımlar yoluyla biçimleyen şey eşit olmayan halklar arasındaki karşılıklı ilişkilerin tarihidir. Bu farklılıkların yarattığı yankılanmalar, aradan pek çok yüzyıl geçmişine karşın hâlâ sona ermemiştir ve bugün dünyanın en sorunlu bölgelerinin bazılarında hâlâ sürmektedir. "