kadın ve çocuk işçiler gittikçe fazlalaşıyordu. bilhassa mensucat sanayiinde ötedenberi çalışmakta olan kız çocuklar ve kadınlar, diğer sanayi şubelerinde kullanılmaya başlanmıştı. mesela 1897 de istanbul'da kibrit fabrikasında çalışan 201 işçinin 121'i kadın ve kızdı. bakırköy bez fabrikasında çalışan 1000 işçinin yarısını çocuklar teşkil ediyordu.