Türklerin Dili
Fuat BozkurtTürklerin Dili Gönderileri
Türklerin Dili kitaplarını, Türklerin Dili sözleri ve alıntılarını, Türklerin Dili yazarlarını, Türklerin Dili yorumları ve incelemelerini 1000Kitap'ta bulabilirsiniz.
Kızıllar
Yüs bozkırında Ak ve Kara Yüs ormanları boylarında otururlar. Sayıları 20.000 dolayındadır. Kaç Türkleri ile komşu olurlar.
Ağızları Hakasçanın dördüncü koludur. Sagay ağzından çok Kaç ağzına yakındır
Koyballar
Ute Irmağı boyu ile Abakan ırmağının sağ kıyısında yaşarlar. Yaklaşık 2000 kişiden oluşan bir boydur. Castren'e göre Koyballar 13 ana boya ayrılırlar. Soyları Yenisey Ostyakları ve Samoyetlerle karışmıştır. Nitekim Castren, Koybalların bir zamanlar dillerinde çok sayıda Samoyet ve Ostyak ögeleri kullandıklarına tanık olduğunu bildirir. Patkanov ile Latkin ise Koybalları Türkleşmiş Samoyetlerden sayarlar.
Ağızları Kaç ve Sağay ağzının karışımından türemiştir.
Kaçlar
Abakan vadisinde otururlar. Sayıları 20. 000 dolayındadır. Eski dönemlerde Yenisey ırmağının kollarından Kas dolaylarında oturmuşlardır. Kendilerine "Kaas" adını vermeleri bundandır. 17. yüzyıl sonlarında İrtiş yöresindeki kimi Türk boyları bunları yerleştirmek isteyen Rusların baskısı ile Tomsk kenti kuzeyindeki Yenisey yöresine sıkıştırılırlar. Bu yüzden bunların önemli bir bölümü Krasnoyarsk'dan oldukça uzakta olan Kaç Irmağı kıyılarına yerleşmek zorunda kalırlar.
Castren'e göre Kaçlar bir zamanlar Kaç Irmağı kıyılarında yaşarken Ara Türkleri ile birleşmişlerdir. Ayrıca Kırgız ve Tubalarla karışmışlardır.
Şorlar
Şorlar, Kuzey Altay ve Kuznetskiy Altay toprakları ile Hakas, Dağlık Altay illeri yöresinde yaşarlar. Mraass, Tom ve Kondom Tom Irmakları boylarında yerleşmişlerdir. Altay Dağlarının kuzey eteklerinde yaşarlar. Bu bölgedeki ormanlık alanlarda otururlar. Büyük köylere yerleşmişlerdir. Bu bölge doğu Sibirya'ya düşer. Rus ve batı kaynaklarında Altaylılar, Teleütler ve Kara Orman Türkleri, Kara Tatarlar gibi değişik adlar verilir. Kendilerinin benimsediği bir boy adı yoktur. Daha çok kıyılarında yaşadıkları ırmakların adlarını kullanırlar. Radlofftüm bu halkı "Şor" adı altında toplamıştır. Sayıları 20.000 dolayındadır.
Hakaslar
Geçen yüzyılda Abakan Türkleri olarak adlandırılan Güney Sibirya Türklerinin bir bölümüne Hakaslar adı verilmiştir. Minusin, Abakan, Yenisey ve Sibirya Türkleri adları ile de anılırlar. Abakan vadisi olarak adlandırılan bölgeye Hakaslar, 17-18.yüzyıllarda Kırgızların boşaltması sonrası yerleşirler. Bu bölge güney Sibirya'nın doğusuna düşer.
Hakasça Yenisey Irmağının orta kesiminde ve kollarından Abakan ve Çulum'un yukarı bölümlerinde konuşulur. Hakas ülkesinin yüz ölçümü 42.900 km', nüfusu 2001 sayımına göre 514.295'dir. Başkenti Abakan kentidir. Hakasların % 90'ı Özerk Hakas Bölgesinde yaşar. Kalanlar küçük topluluklar biçiminde Özerk Tuva Cumhuriyetinde ve Rus Federasyonunun Tomsk bölgesinde yaşarlar. 100.000 aşkın kişi Hakasça konuşur.
Hakasların yaşadıkları bu alan, önemli Türk tarihsel kalıntılarının gizli olduğu kazı bilim merkezidir. Kimi kazılar sonucunda çok eski dönemlerden demir, altın, gümüş gereçler ve takılar bulunmuştur. İÖ 7 ve 1. yüzyıllarda Orta Yenisey ve Abakan yöresi, Sakaların egemenliğindedir. Söz konusu dönemle ilgili uçan geyikler, oynayan aslanlar, zürafa sembolleri ele geçmiştir. Höyük mezarlarda pek çok eşya yanında güç göstergesi altından çeşitli nesneler, silahlar, toprak kaplar bulunmuştur.
Tuvinler
Batı Türkistan ve Kırgızistan topraklarından sonra, iç Asya'da yeni bir Türk ülkesi ile karşılaşırız. Burası Tuvin Cumhuriyetidir. Ülke, Moğol Cumhuriyetinin kuzeybatısına düşer. Kuzeyden Sayan, güneyden Tannu-Ola Dağları ile çevrili bir vadidir. Bu topraklar Göktürk, Uygur, Kırgız, Moğol devletlerinin çekirdek alanı olmuştur. Tuva devletinin başkenti, Kızıl kentidir. 1999 sayımına göre, Tuvin özerk devletinde 338.557 kişi yaşar. Bunun % 60'ını Tuvinler oluşturur. Böylece 200.000 dolayında Tuvin bu devletçiğin sınırları içindedir. Bu cumhuriyette ayrıca Rus, Hakas ve başka halklar bulunur. Küçük bir Tuvin topluluğu, Krasnoyarsk’da ve 30. 000 Tuva, Moğolistan’da yaşar. Ayrıca Çin’in Sincan özerk bölgesinde küçük bir Tuvin topluluğu yaşamını sürdürür. Sonuçta toplam 250.000 dolayında Tuvinin yaşar gezegenimizde.