Bir toplumun gelişmişlik düzeyi, kadının o toplumdaki konumuyla ilintilidir. Dünya tarihine bakıldığında, 19. yüzyıl dünyanın her yerinde kadın aydınlanmasının önemli bir mesele haline geldiği ve bu konuda mücadelenin başladığı bir dönemdir. Bu dönemde Batı'da kadın aydınlanması mücadelesi verilirken, Türk dünyasında da özellikle İsmail Bey Gaspıralı’nın yenilikçi hareketi içinde kadın aydınlanmasına büyük önem verilmiştir. İsmail Bey Gaspıralı’ya göre de kadının toplumsal konumu, o toplumun gelişmişlik düzeyini yansıtır.
İşte Ulpan romanının başkahramanı Ulpan da Kazak toplumsal hayatındaki ve genel Türk algısındaki pasif olmayan, her zaman toplumsal hayata aktif olarak katılan Türk kadınını temsil etmektedir. Batı'da hemcinsleri sokaklara dökülerek "kadın" kimlikleriyle hayatta var olma mücadelesi verirken ve hakkını eylemlerde ararken, Kazak kadını Ulpan'ın Kazak bozkırında halkını idare ettiğini, resmi toplantılara katılarak halkını temsil ettiğini, karar verme, anlaşma yapma yetkisine sahip olduğunu görmekteyiz. Tanınmış Kazak yazarı Gabit Müsirepov Ulpan romanında, işte lider ruhlu bu Kazak kadınını ele almıştır. Müsirepov’un Ulpan romanını okurken, Kazak tarihindeki ileri görüşlü, lider, akıllı, feraset sahibi, akrabasına, çevresine, halkına karşı yakın ve samimi olan "halk anası" Ulpan'ın hayatına şahitlik edeceksiniz. Onun şahsında, kendi ayakları üzerinde durabilen, güçlü bir kadın kimliğine sahip olan ve toplumun her alanında var olan özelde Kazak kadınını genelde ise Türk kadınını gözlemleyeceksiniz.
Dr. Cemile KINACI
