Necati Cumalı, epey geç keşfettiğim bir romancı... Ancak kısa bir süre içinde, bu, okuduğum beşinci kitabi oldu. Üstelik hepsini de beğendim. Viran Dağlar'da, kökleri ve soyadı Balkanlara dayanan bir yazar olan Cumalı, Makedonya 1900'te farklı hikâyelerini sunduğu bölgeyi bu kez bir romana konu etmiş. Romanın kahramanı Gorickalı Zülfikar Bey. Romandaki ifadeyle o, "Makedonya'nın son Osmanlı Beyi'dir. "
Roman, 20. yüzyılın başlarında geçiyor. Üstelik içinde 1908 devrimi, Balkan Savaşları ve Birinci Dünya Savaşının olduğu yıllar. Bilhassa Balkan Savaşları denince orada durmamız lazım. Çünkü o savaşlar, altı asra varan Balkan Türk varlığımızın en ağır darbeye maruz kalışıydı. Cumalı, evrensel ve hümanist bir bakış açısı ile anlatıyor hadiseleri. Zülfikar Bey'in şahsında bütün o coğrafya'ya, Selanik'ten Ohriye, Manastır'dan Kayalar 'a kadar nüfuz edebiliyor ve devrin sosyo-politik durumuna da vakıf oluyoruz.
Cumalı, adeta bir Yaşar Kemal efsaneleri; dağa çıkan eşkıya/ komitacıları portresi çiziyor. Yiğitliği, gençliği, yakışıklılığı, cesareti ve beyliği ile Zülfikar Bey okurun da gönlünü kazanıyor. Sadece Zülfikar değil, oluşturulan tüm karakterler başarılılar.
Viran Dağlar, yalnızca Rumeli Türk edebiyatının değil, bütün Balkan romanları arasında en iyilerinden birisi olabilir.
