Bir Jeolog Gibi Düşünerek Dünyayı Kurtarabilir miyiz?(Bilim Serisi 41)
Yeryüzünün Zamanı
Marcia BjornerudEn Eski Yeryüzünün Zamanı Sözleri ve Alıntıları
En Eski Yeryüzünün Zamanı sözleri ve alıntılarını, en eski Yeryüzünün Zamanı kitap alıntılarını, etkileyici sözleri 1000Kitap'ta bulabilirsiniz.
O halde hala sertliğini koruyan manto kayasını yüzeye yaklaştığında eriten ne olabilir? Bunu gerçekleştiren mekanizma mantığa biraz ters geliyor: ek bir ısı girdisi değil, basınç azalması. Çoğumuzun faz değişimleri hakkındaki anlayışımızın temelinde yatan ve son derece anormal bir bileşim olan suyun aksine, kaya normal bir maddenin davranması gerektiği gibi davranır: Eridiğinde genişler be donduğunda büzüşür. Bu da şu anlama geliyor: Dünya’nın derinlerinde bir yerde erime noktasına yakın bir sıcaklıkta bulunan bir kayanın üzerindeki basınç (örneğin yeryüzüne yaklaştığı için) azalırsa, daha düşük yoğunluklu faz olan erime seçilir ve magma oluşur. Bı fenomene “dekompresyon (basınç azalması) erimesi” denir ve basıncın sıcaklıktan daha hızlı azalması durumunda kaya aslında soğuyorken bile gerçekleşebilir.
Sayfa 74Kitabı okudu
Dünya genelinde artık insanlar ister madencilik gibi etkinliklerle istemli, isterse de tarım ve kentleşmeyle erezyonu ivmelendirerek istemsiz olarak Dünya'nın tüm nehirlerinin taşıdığı toplamdan daha fazla kaya ve tortulu yerlerinden taşıyorlar. Jeolojik şekillerin jeolojik süreçlerin işleyişinin ürünü olduğunu varsaymak artık mümkün değil. Çin hükümeti, Surtsey'in oluşumuna distopik bir tezat teşkil eden bir süreçle yeni adalar oluşturmak için deniz tabanındaki mercan yataklarını kazıyıp Güney Çin Denizi'ndeki Spratley Adaları'nın haritasını birkaç yılda radikal ölçüde değiştirdi. İngiltere'nin güneyinde iklim değişimiyle hırçınlaşan deniz ve yoğunlaşan fırtınaların üzerine bir de insanların kıyıda yaptıkları değişimler binince,meşhur tebeşir kayalıklarının gerileme oranı yılda 5-10 santimden metre düzeyine çıkmış bulunuyor. Nil Delta'sı, Assuan ve öteki barajların tortul iletimini kesmesi nedeniyle yılda 2.5 ila 5 cm batıyor. Louisiana eyaletinin kıyı kesimleri, bir takım istemsiz sonuçların "mükemmel fırtınası" (Mississipi yatağına kıta çapında yapılan mühendislik müdahalelerinin tortul iletimini büyük ölçüde azaltması; petrol ve doğalgaz üretimi nedeniyle yüzeyin çökmesi; petrol ve doğalgaz kullanımının dolaylı bir sonucu olarak deniz seviyesinin önlenemez yükselişi) nedeniyle saat başı dört dönüm toprak kaybediyor. Bu arada Oklahoma'da da gaz ve petrol çıkarmak için kayaların kuyulardan pompalanan basınçlı suyla çatlatılması yönteminin sonucunda ortaya çıkan artık suyun yeraltının derinliklerine aşılanmasıyla, uyuyan fayları uyandırıp depremlere yol açıyoruz.
Sayfa 98Kitabı okudu
Artık Dünya'yı çizip örseleyebilecek, yaralayıp aşındırabilecek kadar büyüdük, ama yol açtığımız zararla yaşayacak olan da bizden başkası değil. Bu arada Dünya uğradığı zararları ağır ağır onarmaya devam ederken, arada bir de en gurur duyduğumuz eserlerimizi silip süpürecek ani yenileme projelerini uygulamaya koyacak.
Sayfa 100Kitabı okudu
Dünya'nın Güneş çevresindeki yörüngesinin eliptik biçimi ya s da eksantrikliği, 100.000 yıllık sürelerde uzayıp kısalır; Dünya'nın yörünge düzleminin eğikliği her 41.000 yolda 21.5 ile 24.5 derece arasında değişir ve gezegenin bir topaç gibi yavaşça yalpalaması ortalama 23.000 yıllık döngülerde gün dönümlerinde Güneş'e bakan yarıküreyi değiştirir. Günümüzde bu üç değişkene Milankovitch döngüleri deniyor.
Sayfa 140Kitabı okudu
Bu cesur yeni çağ, işlerin yönetimini ele aldığımız zaman değil; yalnızca umursamazlığımızın ve açgözlülüğümüzün Dünya'nın Holosen alışkanlıklarını değiştirmeye başladığı nokta. Ayrıca "doğanın sonu" da değil, daha ziyade bizim doğanın dışında olduğumuz yanılsamasının sonu. Kendi yarattıklarımızla gözlerimiz kamaşmış bir halde, hiç değişmeden öyle sürüp gideceğini varsaydığımız çok daha eski, çok daha güçlü bir dünyanın içinde yaşadığımızı unuttuk. Bir tür olarak, inanmak istediğimizden çok daha az esneğiz ve doğa beklentilerimizin biraz dışında çıktığında ekonomik kayıplara ve sosyal çalkantılara açığız. En ufak değişimlere bir tahammül edemediğimizden, daha önce karşılaştıklarımızdan çok daha büyük ve öngörülemez olacak çevresel sapmalar için ortamı kendi ellerimizle hazırlanmış bulunuyoruz.
Sayfa 161Kitabı okudu
"Sera gazı salınımlarını sınırlamak gibi zor işle uğraşmak yerine gezegeni kolayından serinletmek için en çok konuşulan yöntem, geçmişte gezegeni geçici sürelerle soğutan büyük yanardağ patlamalarını taklit ederek stratosferi, yani üst atmosferi, yanıltıcı sülfat aesresol parçacıklarla aşılamak.
Örneğin 1991'de Filipinler'deki Pinatubo Yanardağı'nın patlaması global sıcaklıklardaki düzenli tırmanışa 2 yıllık bir ara vermişti. Bu tür bir gezegen terbiyesinin önde gelen savunucularıysa, bu yöntemin ucuz, etkili ve teknolojinin erimi içinde olduğunu öne süren ve bunları kulağa olumlu, hatta bürokratik bir terim gibi gelen "Güneş rasyosyonu yönetimi" adıyla pazarlayan fizikçi ve ekonomistler.
Öte yandan karmaşık doğal sistemlerde yapılacak ufak değişikliklerin bile büyük ve beklenmedik sonuçlar doğurabileceğini çok iyi bilen yerbilimcilerin büyük çoğunluğu projenin işleyeceğinden kuşkulu. Küresel ısınmayı tersine çevirmek için en azından gelecek yüzyıl boyunca her birkaç yılda bir Pinatubo ölçeğinde yanardağ patlamalarının üreteceği miktarda sülfat gerekiyor. Çünkü sera gazı düzeylerinde ciddi bir azalma olmaksızın aşılamayı durdurmak, küresel sıcaklığın biyosferi oluşturan canlıların uyum kapasitesinin önüne geçebilecek ani bir sıçrama yapmasına yol açacaktır. Daha da kötüsü, stratosferdeki sülfat derişimi arttıkça küçük parçacıklar birleşerek onlar kadar yansıtıcı olmayan atmısferde kalma süreleri daha kısa olan iri parçacıklar oluşturacaklarından yöntemin etkisi zamanla azalacaktır...."
#jeoloji #Dünya
Sayfa 26Kitabı okudu