Üç virgül yedi milyon yıl süren, zorlu insan olma sürecini hepimiz de daha doğmadan, ana rahminde geçirmek zorundayız. Bütün bu içimize işleyen ve omuzlarımızda taşıdığımız yükü. Biz geçmişin tüm parçalarının toplamıyız; yamalıklardan oluşmuş, şöyle böyle işlev gören, muvakkat, gereksiz bir sürü özellikleri bulunan bir ürünüz. Geçmişi içimizde ve sırtımızda taşıyoruz. Bizi biz yapan geçmişimiz ve bütün mesele geçmişimizi tanımak ve anlamaktır. Yaşam bir mücadele değil, bir yüktür. Taşımak zorunda olduğumuz bir yük.
Gördüğünüz gibi hiçbir hayvan, hiçbir insan tek başına var olamaz. Canlılar arasında rekabet hüküm sürer. Bazen bir çeşit iş birliği de olur. Ama enderdir.