Evrim ve kişinin yaşamı açısından bakıldığında, bilen olmak adım adım gerçekleşir: ilkben (İng. protoself)* ve ilkel hisleri, eylemle yönetilen çekirdek benlik ve son olarak da sosyal ve ruhsal boyutları bir araya getiren otobiyografik benlik.
* -ç.n. Protoself, Antonio Damasio'nun bilinç kuramında tanımladığı üç benlik katmanından ilkidir. Pek çok türde ortak olan bu bilinçsiz katmanın görevi organizmanın homeostazını (özdengesini) etkileyen fiziksel değişiklikleri algılamak ve anbean kaydetmektir.
Yaşamın tarihinde bilinçli zihinlerin ortaya çıktığı koşulları ve özellikle insanın geçmişinde nasıl geliştiğini anlamak bu bilinçli zihinlerin ürettiği bilginin ve tavsiyelerin niteliğini öncekinden daha bilgece yorumlamamızı sağlar.
(…)
Bilinçli zihnin ardındaki düzenekleri açıklamak benliklerimizin her zaman güvenilir olmadığını ve her kararı denetlemediğini ortaya çıkarır. Ancak hakikatler bilinçli düşünme yeteneğimizin efsane olduğu yanılgısını reddetme yetkisi de verir. Bilinçli ve bilinçdışı zihin süreçlerini açıklamak bilince dayalı becerilerimizi güçlendirme olasılığını artırır. Benlik yardım almadığında yanlış yönlendiren benliğin karşısına çıkabilecek iki özel araç olan düşünce ve bilim macerasının kapılarını açar.
Bilinç denen büyük senfoni bedenin ayrılmaz yol arkadaşı beyin sapının ve uyum içinde süren ve yalnızca uyku, anestezi, beyin hastalığı ya da ölümün bölebileceği ileri yönlü bir hareketle serebral korteksle subkortikal yapıların işbirliğiyle oluşturulan göklerden geniş imge deposunun temel katkılarını içerir.
Nasıl ki bir senfoni tek bir enstrümanla çalınamaz, beyindeki bilinç de tek bir düzenekle, tek bir aygıtla, tek bir bölgeyle, tek bir özellikle ya da tek bir marifetle açıklanamaz. Pek çok unsur gerekir. Her unsurun katkısı önemlidir. Ancak her bir unsurun bir araya gelmesiyle oluşan buket açıklamaya çalıştığımız sonuca ulaştırır.