Laplace'ın şeytanı
Bir parayı havaya attığınız zaman yazı mı yoksa tura mı geleceğini bilebilir miyiz? Evet; ama bu “bilmek”ten çok şanslı bir tahmindir sadece, kesinlikle daha fazlası değildir. Peki ya böyle birşeyi hesaplayabilecek bir gücünüz olsaydı; attığınız paranın ne geleceğini, sayısal lotoda çıkacak numaraları ya da evden dışarı çıktığınızda başınıza
Yirminci yüzyıl fiziği, evrensel determinizmi çok daha az desteklenen bir resim bıraktı. Çünkü modern kuantum fiziğinin bazı yorumlarına göre dünya, çok küçükler düzeyinde belirlenimsizdir. Küçük atom altı parçacıkların hareketleri en azından belirleyici nedenlerden yoksundur. Belirsiz olduğu için bu küçük parçacıkların hareketleri, en azından bir dereceye kadar, tesadüfi veya rastgeledir. Elbette eylemlerimiz gözle görülür derecede küçük değil, gözle görülür şekilde büyük seviyede gerçekleşir – mikroskobik değil, makroskopik seviyede. Ve bu hala determinizmden bir tehdit bırakmaz mı? Belki de belirsizliğin bu tür makroskopik olaylar için ne kadar geçerli olduğunu kesin olarak bilmiyoruz. Bir miktar mikroskobik belirsizlik olsa bile, bu mikroskobik düzeyde olanlarda çok fazla değişiklik, büyük düzeyde olanlarla hiçbir fark yaratmayabilir.
Sayfa 26 - Oxford University Press, (çev. Google Çeviri), 1. baskı, 2004.
Ne kadar özgürüz?
Bu insanların yapmama özgürlüğü yoktur. Özgür iradenin ve yapmama özgürlüğünün yokluğunda eksikliği duyulan şey, "özgürlük"tür.
...Aksine, beynin her bir parçası diğer beyin parçalarına sıkı biçimde bağlı olup onlar tarafından yönlendirilmektedir. Bu durum ise, hiçbir parçanın bağımsız, dolayısıyla da "özgür" olmadığına işaret
Sayfa 171Kitabı okudu
Klasik fizikte özgür iradeye hiçbir şekilde imkan verilmez. Kuantum fiziği olasılıkcıdır, bu nedenle özgür irade seçimlerde bulunur.
Sayfa 86 - Destek YayınlarıKitabı okudu
Kuantum Fiziği-Özgür İrade
Yeni kuantum fiziği, nedenselliğin birçok temel bileşenini gözden geçirmemize neden olmasıyla felsefi açıdan da son derece ilginç bir alan. Nedensellik ilkesi, her sonucun temelinde bir neden yattığını öne sürer. Newtoncu fizikte nedensellik anlaşılır bir olgudur. Bir parçacığın belli bir andaki yeri ve momentumu belliyse, parçacığa etki eden kuvvetlerin bilinmesi durumunda hareketin gelecekte nasıl olacağı mekanik denklemleri aracılığıyla kesin olarak hesaplanabilir. Klasik mekanik temel alındığında özgür iradenin olmadığı kesin olarak belirlenmiştir.
Kuantum fiziğindeyse bu durum geçerli değildir. Belirsizlik ilkesi nedeniyle şimdiyle gelecek arasındaki nedensellik ilişkisi ortadan kalkar, kuantum mekaniğinin yasaları istatistik bir nitelik kazanır.
Özgür irade kavramını kurtarmak için başka görüşler de öne sürülmüştür. Sözgelimi, klasik fizik, belirlenimciliğe (determinizm) tam tamına uyan ("her şey öngörülebilir biçimde bir öncekini izler.") bir evren tanımlarken, atomik ölçeleri betimleyen kuantum fiziği de öngörülemezlik ve belirsizliği evrenin özünde var olan birer nitelik olarak tanıtır. Kuantum fiziğinin babaları, bu yeni bilimin özgür iradeyi kurtarıp kurtaramayacağını merak ediyorlardı. Ancak ne yazık ki kurtaramaz. Olasılığa dayalı, öngörülemez bir sistemin yetersizlik bakımından belirlenimci bir sistemden geri kalır yanı yoktur çünkü her iki durumda da seçenek söz konusu değildir. Geçerli olan ister yazı-tura, ister bilardo topları olsun, ikisi de özgürlüğe, bizim olmasını istediğimiz anlamda karşılık gelmeyecektir.
Sayfa 171Kitabı okuyor
