Kemal Burkay
Modern Kürt edebiyatının durumu nedir, bu alanda neler yapılmalı?
Bilindiği gibi, Kürtler parçalanmış olduğundan modern edebiyatımızın da birkaç dalı var. Kurmanci, Sorani, Sovyet Kürtlerinin edebiyatı, Türkiye Kürtlerinin edebiyatı gibi. Bizim için, Türkiye'deki Kürtler için edebiyat zaten "yeni"dir. Türk devleti yıllarca yazılı
Sayfa 238 - 239 - İthaki Yayınları
Dr. Kamûran Elî Bedîrxan
Dr. Kamûran Elî Bedirxan
(1895-1978)
Yazan: Zeynelabidin Zınar
Önemli Kürt aydın ve yazarlardan biri de Dr. Kamûran Eli Bedirxan'dır. 1895'de doğdu ve 07.12.1978'de Paris'te yaşama veda etti. O da ailesi gibi, Kürtlerin özgürlüğü için gözlerini yaşama yumana dek dur durak bilmeksizin kesintisiz çalıştı. Kürt kültürü alanında
Sayfa 228 - 229 - İthaki Yayınları
Îbrahîm Ehmed
Gelawēj'in ana hedefi neydi?
Amacımız; herkesin yazabileceği bir dergi çıkarmaktı. Her kesimden insanın okumasını, özgür bir ifade kürsüsü olmasını istedik. Ortak bir dil, zengin bir edebiyat; Kürt kültürü, tarihi ile ilgili bir birikim oluşmasını sağlamak istedik.
Sorunlarımızı, siyasi hedeflerimizi edebiyat yoluyla anlatmaya çalıştık.
Sayfa 195 - 196 - İthaki Yayınları
Kürtçenin tarihine ve toplumsal konumuna değinelim:
Kürt dili, Hint-Avrupa dil ailesine bağlıdır ve binlerce yıllık geçmişe sahiptir. En eski kökleri Mezopotamya'nın dağlık bölgelerine kadar uzanır. Tarih boyunca Kürt dili, yazılı kültürden çok sözlü geleneklerle varlık gösterdi. Dengbêjlik kültürü, bu dilin belleğini taşıyan önemli bir unsur oldu. Yazılı Kürt edebiyatı ise 16. yüzyılda Ehmedê Xanî'nin "Mem û Zîn" adlı eseriyle belirginleşti.
Modern dönemde, özellikle 20. yüzyıldan itibaren, Kürtçe sistemli baskılara maruz kaldı. Türkiye, İran, Irak ve Suriye'de farklı yasak ve sınırlamalarla karşılaştı. Birçok ülkede devlet politikaları bu dili kamusal yaşamdan dışladı. Ancak tüm bu baskılara rağmen Kürt dili kaybolmadı. Özellikle diasporada, Kürt aydınlar tarafından korunmaya ve geliştirmeye çalışıldı. Bugün hala birçok zorlukla karşı karşıya olsa da, eğitim, medya ve dijital mecralar aracılığıyla kendine yeni alanlar açıyor.
Hêmin
Kürt kültürü, şiiri, romanı üzerine neler söyleyebilirsiniz? Sizin görüşünüze göre Kürt kültürü, edebiyatı hangi aşamadadır? Ehmede Xani, Feqiye Teyran...
Hepsini okudum, hepsinin üzerinde fikir yürüttüm. Doğrusu. Ehmedê Cizîrî'nin sofu bir yaklaşımı var, anlayamadım. Mem û Zîn'i iyi anlıyorum, Mem û Zîn büyük bir eserdir ve Ehmedê Xanî güçlü bir Kürt şairdir. Sadece şunu söylemeye hakkım olduğunu düşünüyorum; Ehmedê Xanî benim için bir idoldur, ancak ben o idolü kırabilirim. Çünkü Ehmedê Xanî sadece Kürtçenin bir lehçesine hizmet etmiştir, bu noktada ona eleştirilerim var. Bu fikir belki o zaman imkansız olabilirdi. Diğer taraftan enteresan bir şey de, Fransız İhtilali'nden önce nasyonalist bir fikrinin var olduğudur. Araştırmalar yapmalıyız Ehmedê Xanî üzerine; bu fikre nereden ulaşmış acaba bu insan, diye.
Sayfa 158 - İthaki Yayınları
Kürt tarihi sadece savaşlar, devletler ya da antik kabilelerle değil, aynı zamanda dil, kültür ve coğrafya ile örülmüş uzun bir yürüyüştür. Kürtçenin farklı lehçeleri (Kurmancî, Goranî, Soranî, Zazakî, Loranî) bu halkın tarih boyunca dağılmış ama kopmamış yapısını gösteren en güçlü kanıtlardandır. Dört farklı devletin sınırları içine dağılmış olmalarına rağmen Kürtlerin folkloru, masalları, ezgileri ve sözlü edebiyatı devam ediyor. Kürt kültürü, binlerce yıl boyunca dağlarda, yaylalarda anlatılan destanlarla, dengbêjlerin sesiyle taşınmıştır. Hiçbir imparatorluk bu sesi tümüyle susturamamış, hiçbir sınır bu belleği parçalayamamıştır. Kürt tarihi, resmi arşivlerde değil, çoğu zaman bir ninenin dizinde, bir dengbêjin dilinde yaşamış.