Yuh!...
Şeyh Sait Ayaklanması, dinci, milliyetçi ve cumhuriyet karşıtıdır. Bu etkenlerden hangisinin sonucu belirleyeceği şimdiden kestirilemez. Şu anda Halep'te sürgünde yaşayan, Abdülhamid'in oğullarından Selim Efendi'nin Kürtler tarafından ayaklanmanın başı olarak ya da gelecekteki Kürdistan'ın kralı olarak kabul edildiği söyleniyor.
Sayfa 110Kitabı okudu
SON...
Ben, Atatürkçüyüm ve devrimciyim; laikliğe bütün yüreğimle inanıyorum. Şıhların, şeyhlerin ve ağaların, toplumda birer sömürü kaynağı oldukları görüşündeyim.
saİT iş başında
1924 yazında Erzurum'da biraraya gelen Şeyh Sait, Cibranlı Halit ve Muşlu Musa Bey kararlarını vermişlerdi. Bu dinsiz düzene karşı boyun eğmeyecekler, karşı koyacaklar, direnecekler; yakalanmayacaklardı. Şeyh Sait, bu görüşmeden sonra Hınıs’tan ayrılıp, Kürt ağaları ve beyleri ile görüşecekti. Şeyh Sait, karar gereğince Lice'nin Hani bucağına giti; Hacı Salih Bey'in evine konuk olup kardeşi Abdurrahim, Tarikanlı Reşit Ağa, Kör Hüseyin Ağa, Eyüp oğlu Zülfi Ağa, Piran'da öğretmen Fahri ve Miri Hamid Bey ile görüştü. Ayaklanma tarihi belirlendi: 21 Mart 1925...
21 Mart, Nevruz günüydü.
Şeyh Said'in Ingilizlerin
adamı ve müstakil Kürtlük ideali
peşinde olduğu şeni bir yalandır.
Şeyh Said dış ve yabancı desteklerle alakalı olmaksızın sırf kendi
başına ve sadece inancı uğrunda hareket etmektedir.
Necip Fazıl Kısakürek
Şeyh Said ve yargılanan diğer şeyhler,
amaçlarının 'Kürtlük' olmadığını, 'din
uğruna kıyam ettiklerini söylemişlerdi. Gerçekten de ayaklanmanın kökeninde dinsel duygular yer almaktaydı. Türk-Kürt çelişkisi söz konusu bile değildi. Çelişki, laik devlet ile Nakşibendi tarikatı arasındaydı.
Uğur Mumcu
Şeyh Said, İslam Dini adına ayaklandığını söylüyor ve herkesi şeriatı savunma'ya davet ediyordu. Bu anlamda yayınladığı bildirilerde, 'Şeriat için savaşanların lideri' anlamına gelen bir mühür kullanıyordu. Yani bu ayaklanma resmi ağızların yansıttığı gibi, bir 'Kürt ayaklanması' değildi.
Yavuz Bahadıroğlu
Bu Ayaklanmanın neticesi: Musul kaybedilmiştir.
“Kürt Ayaklanması, kendiliğinden birdenbire meydana çıkmadı. Kürdistan dağları yabancıların kışkırtması ve desteği ile ayaklandı. Ayaklanma işareti İstanbul’daki Kürt yanlısı çevrelerden geldi. Bu bölgede ortaya çıkan olaylar, İngilizler’in, uğradıkları yenilgiden sonra hiç affedemedikleri Mustafa Kemal’e ve Ankara’daki meclise karşı yürüttükleri siyasetin bir parçasıdır.
...
Kürt ayaklanması bundan daha iyi koşullarda patlak vermezdi. Ayaklanma, Türkler’in Musul üzerindeki iddalarını araştıran komisyonda Türkler’in kendi topraklarındaki Kürtler arasında bile huzuru sağlayamayacağını gösterecekti.”
Sayfa 79 - Fransa’nın Bağdat’taki Yüksek Komiserliği RaporuKitabı okudu
Başkan Mazhar Müfit Bey kararı okuduktan sonra şunları söyledi:
Kiminiz hasis kişisel çıkarlarınıza bir grubu alet Kiminiz yabancı kışkırtmasını ve siyasi hırslarını rehber ederek hepiniz bir noktaya yani bağımsız Kürdistan kurulmasına yöneldiniz yıllardan beri düşündüğünüz ve Hazırladığınız genel ayaklanmayı yaparak bu bölgeyi ateş içinde bıraktınız. Cumhuriyet hükümetinin Azimli ve kesin hareket ve Cumhuriyet ordusunun öldürücü darbeleriyle ayaklanmanız, gericiliğiniz derhal yok edildi. Ve hepiniz yakalanarak hesap vermek üzere adalet huzuruna çıkarıldınız..
Herkes bilmelidir ki, Cumhuriyet hükümeti bozgunculuk ve gericiliğe, her türlü lanetli faaliyetlere kesin surette göz yummayacağı gibi, hatta kesin önlemlerle eşkıya eylemlerine yer vermeyecektir.
Yıllardan beri şeyhlerin, ağların, beylerin baskısı altında sömürülen, eriyen, inleyen, can ve ırzları şeyhlerin, beylerin, ağların keyfine kurban edilen bu bölgenin zavallı halkı, sizin fesatınızdan ve kötülüğünüzden kurtularak Cumhuriyetimizin ilerleme ve mutluluk vadeden bereketli yollarında yürüyerek, refah ve mutluluk içinde yaşayacaktır.
Siz de döktüğünüz kanların, söndürdüğünüz ocakların cezasını, adalet sehpasında hayatınızla ödeyerek hesap vereceksiniz.
Işte cumhuriyetin sert fakat adil yasalarının hükmü budur.
“İşittiğim odur ki, Şeyh Sait, din için kıyam farz oldu demiş. Bir Türk öldürmek, yetmiş gavuru öldürmekten daha üstündür, demiş.”
“Öteden beri zavallı Türk milletinin başına gelmiş birçok felaket, hep aynı silahı, aynı araçları kullanmak üzere ortaya çıkmıştır… Aynı din silahının bugün de kullanıldığını belirlemeliyiz.”
Şeyh Sait sorgusunda ;
Biz Kürtler, Türk askerlerine askeri- Rum deriz.
Tabirdir ,öyle deriz.
İsmetpaşa İstiklal Mahkemesi kararlarının TBMM'ye sunulmasından infazı yetkisini de almıştı. Infazlar 27 Mayıs Çarşamba sabahı Ulucami önünde yapıldı. Önce Bitlisli Kemal Feyzi, arkasından Hacı Ahdi asıldılar.
Kemal Feyzi suçsuz olduğunu söyledi.
Avukat Hacı Ahdi yaşasın Kürtlük mefküresi ( ülküsü), yaşasın Kürdistan diye bağırdı.
Seyit Abdülkadir idam sehpasında " beni asfaltla kürtlük gayretlerini diriltiyorsunuz .
Kürtlerle Arapların birleşmesine sebep oluyorsunuz" dedi Oğlu Seyit Mehmet " Peygamber sülalesine bu reva görülür mü ? Başınıza iş açtınız" diye konuştu.
Kör Sadi ise " idam kararını minnet ve şükranla kabul ediyorum. Hepimiz idam cezasına müstakız. Çünkü vatana ihanet ettik. Allah Türk milletinin ve memleketinin saadetini ebedi etsin, başka sözüm yok" dedi.
Sabah saat 4.53'te Istanbul'daki Kürdistan Teali Cemiyeti başkanı asıldı. Erzurum'daki Kürt İstiklal Cemiyeti lideri Miralay Cibranlı Halit Bey de 15 Nisan Günü Bitlis'te kurşuna dizildi. Şeyh Sait, Cibranlı Halit Bey'in kurşuna dizilmesinden bir gün sonra yakalanmıştı; davası da Seyit Abdülkadir ve arkadaşlarının asılmalarından bir gün önce başladı.
Ben böyle kahve istiyorum arkadaşımdan, adam Musul’u istiyor…
İsmet Paşa yakın arkadaşı Kazım Karabekir’e “Kazım, Musul boş… işgal ediversene.” diyordu.
Şeyh Said Bildirisi*
“Kurulduğu günden beri islam dininin temellerini yıkmaya çalışan Türkiye Cumhuriyeti Reisi Mustafa Kemal ile arkadaşlarının Kur’an’ın ahkamına aykırı hareket ederek Allah ve Peygamber’i inkar ettikleri ve İslam Halifesini sürdükleri için gayrimeşru olan bu idarenin yıkılması bütün islamların üzerine farzdır.”
Şey Sait Kürt devleti kurmayı düşünmemiştim diyor diyelim ki bir Kürt İslam devleti kuruldu devlet başkanı mı olacaktı Şeyh Sait?
Savcı Ahmet Süreyya Bey Şeyh Sait ile konuşurken hep kafasını kurcalayan şu sorulara yanıt arıyordu Şeyh Sait'in Pirana gitmekteki amacı neydi ? Pirana gitmeden önce kimlere haber vermişti? Ayaklanma dinsel amaçlı mıydı , yoksa amaç dinsel görüntü altında Kürdistan devleti kurmak mıydı? Şeyh Sait bir süre düşündü ve yanıtladı:
Şeriat hükümlerinin hükümetimiz tarafından uygulanmasını sağlamak düşüncesi benim kafamda yaşayan bir fikir ve arzuydu. Bunu gereğinde söylemekten de çekinmezdim Fakat böyle olsun diye kimseye bir şey söylemedim savcı Şeyh sait'i konuşturmak istiyordu Bu amaçla bilmezlikten gelerek sordu Nasıl olsun diye anlayamadım Şeyh Efendi �şte bu ayaklanma denilen olaya ait önceden bir karar olmamıştı Ahmet Süreyya Bey yeniden üsteledi Yusuf Ziya ve cebranlı Halit size Kıyam için tetikte bulunmuş Bitlis'teki askeri cephaneliği ele geçireceklerinden söz etmişler Yusuf Ziya size gelir gidermiş Muşlu Nuh Bey de böyle bir harekete taraftarmış bunlardan haberli olduğunuzu da inkar edemezsiniz ya.
Şeyh Sait.
Onların fikri davası başkaydı.
Savcı.
Ne gibi dava?
Şeyh Sait.
Kürdistan davası Kürt hükümeti kurmak istediklerini Yusuf Ziya Bey'den duymuştum.
Savcı umudu kesmişti Şeyh Sait istediği yanıtları bir türlü vermiyordu .