Tüm zamanların en iyi kitaplarından biri... Genelde Rus edebiyatına, özelde Tolstoy ve Dostoyevski'ye meydan okuyabilecek tek yazar Viktor Hügo bence...*
...
Bazı kitapların bazı karakterleri vardır, kitabın da, yazarın da ötesine geçer ve kitaptan da, yazardan da bağımsız yaşamaya başlar. Jan Valjan işte öyle bir karakter...
Bir kürek mahkumu... Büyük Devrim sonrası Fransa'da yoksulluk içinde yaşayan, çeşitli suçlara karışan, mahkum olan, kaçak yaşayan, hayatına dokunan bir psikoposun sayesinde iyi bir adam olmak için mücadele eden, peşine takılan inatçı ve kararlı polis müfettişi ile sıkı bir kovalamacanın içine sürüklenen, ölümünden kendini sorumlu tuttuğu yoksul bir kadının, kimsesiz kızına ömrünün sonuna kadar babalık eden bir adam...
Hikâye oldukça keyifli ve etkileyici... Ama asıl etkili olan dinsel, toplumsal eleştiri ve tespitler... Asıl etkili olan insana dair olan her anlatı. Asıl etkili olan yokluk, yoksulluk içinde yaşayan, devrim sonrası tekrar yozlaşan, yeni devrim hülyalarıyla yaşayan insanların hayatları, aşkları, acıları...
Fazla söze gerek yok aslında... Okumalısın... Olmazsa olmaz... Okuduktan sonra da Liam Neeson'un başrolünde oynadığı 1998 yapımı Sefiller filmini izlemelisin.
...
*(Unutmayalım: öğrencilik yıllarında kısaltılmış metinleri hepimiz okuduk, okuyoruz elbette ama tam metin olmadan klasik bir eser okumuş olmuyoruz. Klasik eserlerin asıl gücü detaylardan, toplumsal, dinsel ve ahlâksal tespitlerin gücünden ve kalıcılığından gelir.)