Türk dilindeki yazılı belgeler bilindiği üzere Miladi 8.
asırda başlar; artık günümüz Moğolistan'ının sınırları içinde kalan Orhun Vadisi' ndeki, son yapılan araştırmalarla bugüne kadar bildiğimizden daha çok sayıya ulaşan anıt kitabelerden söz ediyoruz. Orhun bölgesinde Rus Türkolog Dmitri D. Vasilyev tarafından yapılan yüzey araștırmaları ve kismi kazılarda hem bir yerleşim ortaya çıkıyor hem de yazıtlar şu anda dahi bilinenden iki asra yakın bir süre geriye gidiyor.
Türkmenistan, Azerbaycan ve bugünkü Türkiye Türklerinin ataları olan Oğuzlar, 7. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Göktürk İmparatorluğu altında güçlü bir boy birliği oluşturdular. Oğuzlar, bugünkü Moğolistan'ın kuzey bölgelerinde, Yukarı Yenisey ile daha güneyde Tule nehrinin kıyılarında yaşıyorlardı. Orhun yazıtlarında onların sık sık Göktürklere karşı ayaklanmalarından söz edilir.
Bilge Kağan Yazıtı, Orhun Irmağı yakınları, Moğolistan
1. Tengri (yaratan) Tektir.
2. Her kim ki Tengri'den kut almak dilerse, başkasına yakarmasın.
3. Bir İl, bir Kağan, bir Tengri
4. Bir kına iki kılıç girmez. Bir hatun iki er alamaz ve bir budunda iki töre olmaz. Töre tektir. Töre kesin ve keskindir. Kim ki töreye uya kutlanır. Kim ki töreye. Kıya katlanır
5. Kimse töreden üstün değildir.
Rivayet odur ki; Emir Timur, avuçlarının içinde pıhtılaşmış kanla dünyaya gelmiştir. Kahinler bu kanı iki şekilde yorumlamıştır. Ya çok kan dökecektir ya da zamanın hakimi olacaktır. Ama her hâlükârda girdiği her savaşı kazanacaktır. Bu kâhinlerden en ulusu babasına, doğar doğmaz onu öldürmesi söyler. Aksi halde çok kan dökeceğini, dünyanın sonunu getireceğini kesin bir dille rivayet eder. Masum bir bebeğin avucundaki kan, uğursuzluk demektir.
Lakin Timur büyür.
Çağının en büyük askeri dehalarından biri olur. Heybetli bir komutan olduğu vakit Maveraünnehir, Harezm, Moğolistan, İran, Mezopotamya, Ermenistan, Kafkasya ve Doğu Anadolu'yu kapsayan bir imparatorluk kurar. Kuzey Hindistan'ın kontrolünü ele geçirir. Küçük Asya'da tüm Altınordu toprağına üstünlük kurar. Çin fethine çıkar. Kolları da güçsüz olan topal bir hükümdar öldüğünde, Sirderya üzerindeki Ortar'da, kış ortasında hazır bekleyen dev bir ordusu vardır. Tarih hiç bir zaman Timur'un yenildiğini yazmamıştır.
Bu çağda dahi en ulu hükümdarlardan biri kabul edilir. O bir liderdir. Merhameti kadar gazabı da heybetlidir. Otuz günde yirmi savaşa katılır. Adını duyan herkes titrer. Katıldığı savaşlarda nehirler günlerce kan akar. Avuçlarında kan pıhtısı ile doğan Timur, adım attığı her yeri avucundaki bu kana bulamıştır.
Moğolistan'da birisinin yalan söylemesi çok alışılmadık bir durumdur.
Türklerin anayurdu bugün bizim pek hazzetmediğimiz
bir bölgedir; Moğolistan'ın kuzey tarafı, Orhun Yazıtlar'nın
olduğu yer.
İkinci isyan teşebbüsünün de başarısız olması Gök Türklerin arasında bağımsızlık ateşini söndürmedi. Aksine daha da arttırdı.Nitekim kısa süre sonra llteriş Kutlug ileri atıldı ve daha stratejik
davranarak Çin hakimiyet alanının dışında Moğolistan' a giderek orada hedefe ulaştı (682). Ôtüken'de bağımsız il. Gök Türk Devleti'ni kurduğu gibi tahtta kaldığı 10 yıl içinde Çin'deki esir
Türkleri kurtardı.
Sayfa 83Kitabı okudu
