Özellikle tesbit edilmesi icab eden husus, Namık Kemal'in o günlerin içtimaî atmosferi içinde, inanç, kanaat ve fikrî yapısının gereği olarak, "Osmanlıcılık" ve "İttihad-ı İslam" düşüncesine bağlı olduğudur.
Namık Kemal, gazetelerde neşredilmiş bütün yazılarında Batının fenninin alınması, ancak İslâm ahlâk ve faziletine bağlı kalınması esasına dayanan bir eğitim anlayışını müdafaa etmiştir.
Ziya Paşa
"Gelmişdir o şâ'ir-i yegâne
Gûyâ bu kitâb içün cihâne."
Vatan şarkısı şiiri
Gavgâda şehâdetle bütün kâm alırız biz
Osmanlılarız can verir nâm alırız biz
Şeyh Ahmet Efendi, Namık Kemal'de mevcut dini duyguların gelişmesine, bundan da ileri, Kemâl'in dinî bir cezbe içine girmesine, onda "İttihad-ı İslam" fikrinin ön plana geçmesine vesile olmuştur.
mütedeyyin bir Tanzimat aydını Namık KemalKitabı okudu
İlim, mekteble sınırlı değildir
Namık Kemal'in bütün resmî tahsilinin 12 yaşına kadar sürdüğünü bildiğimize göre kendisini, hayatın olgunlaştırıcı dinamizmi, hadiselerin öğretici ruhu ve kendi hususi gayreti ile yetiştirdiğini kabul etmeliyiz.