Varlık Vergisi
Savaş, tarafsızlık ve seferberlik, ekonominin 1930’larda elde ettiği ne kadar kazanım varsa hepsini zayıflattı. Hükümet 1940’ın ocak ayında, istifçiliğin, vurgunculuğun ve savaşın çıkışından beri süren yokluğun önüne geçmek amacıyla, Milli Korunma Kanunu’nu yürürlüğe koymak zorunda kaldı. Temel ihtiyaç maddelerine narh uygulanmaya başlandı ve kiralar Nisan 1940 seviyesinde donduruldu. Çalışma günü günde üç saat uzatıldığı gibi birçok işyerinde haftalık tatiller de kaldırıldı. Dolaylı vergiler şeker, çay, ulaşım gibi temel gereksinimlerde önemli ölçüde artırıldı. Almanlar’ın Rusya’daki başarısı ülkedeki ırkçılara kendi azınlıklarını taciz etme cesareti verdi ve bu öyle bir o ölçüye ulaştı ki Kasım 1942’de Meclis, kötü bir iz bırakan ve tartışmalı gelir vergisi yasasını, Varlık Vergisi'ni çıkardı. Verginin görünürdeki amacı savaştan kazanç elde eden işletmelerden 360 milyon dolar civarında para toplamaktı ama vergiler vergi mükellefinin zenginliğine değil dinine göre belirlenmekteydi. Müslümanlar, gayriMüslimler, yabancılar ve 17. yüzyılda İslâm’ı benimsemiş bir Yahudi topluluğu olan ‘dönme’ler için ayrı ayrı listeler vardı. Bu vergiler sonucunda pek çok gayri-Müslim varlıklarını (gayrimenkuller, fabrikalar; vb.) satmak zorunda kaldı ve bunlar yeni Müslüman burjuvazisi tarafından piyasa değerlerinin çok altında fiyatlarla, bu sınıfı hem zenginleştirecek hem de hükümetten yabancılaştıracak şekilde satın alındı.
Öncelikle, piyasa toplumu anlamında mutlak özel mülkiyet köylü ekonomisinin ortadan kalkması demekti. Bu bağlamda Islâmi fikıh ilkelerinden çıkarak düzenlenen Mecelle, Osmanlı siyasi toplumundaki mülk'ten farklı olarak özel mülkiyetin tanımlanması doğrultusunda mübadele kurallarını oluşturma çabasıdır. Ne var ki, Mecelle de devlet kurallarını içermekte idi. Arazi Kanunnamesinde olduğu gibi, Mecelle kuralları da devletin gelir ve meşruiyet kaygılarıyla belirlenmekteydi. Bu nedenle Mecelle, medeni hukuku yani özel hukukun kurallarını içermekten çok uzak kalmıştır; genel olarak tanımlanan kontrat özgürlüğü ve özel mülkiyet kavramlarını tanımlayamamış, İslamiyetin ahlâkî dili çerçevesinde özel durumları tasvir ederek, genel iktisadi kategorileri belirlemekten imtina etmiştir.
Sayfa 18Kitabı okudu
Karşı-devrim
Popülist politikalarla oy toplayıp destek sağlayan bir başka Allende’nin ortaya çıkması neyle engellenecekti? Washington bu senaryonun 1979’da hem İran hem de Nikaragua’da oynanışını dehşetle izliyordu. İran’da ABD destekli Şah, solcularla İslamcıların oluşturduğu bir koalisyon tarafından devrilmişti. Bir yandan rehineler ve Ayetullah’larla ilgili hikâyeler haber konusu oluyor, diğer yandan da programın ekonomiyle ilgili tarafı Washington’da alarm zilleri çaldırıyordu. Hızla vahşi bir diktatörlüğe yönelen İslamcı rejim, hiç vakit kaybetmeden bankacılık sektörünü ulusallaştırdı ve ardından toprakların yeniden dağıtımı programını hayata geçirdi. Şah'ın serbest ticaret politikalarının tam tersine, ithalat ve ihracatlar üzerine de denetimler getirdi. Bundan beş ay sonra Nikaragua’da Anastasio Somoza Garcia’nın ABD destekli diktatörlüğü, solcu Sandinist hükümeti ortaya çıkaran bir halk ayaklanmasıyla devrildi. Sandinist yönetim ithalatlara denetim uygulaması getirdi ve aynı İran’da olduğu gibi, bankacılık endüstrisini ulusallaştırdı. Küresel serbest piyasa rüyası açısından ek bir olumsuz gelişmeydi bu durum. Friedmancılar 1980’lerin başlarında, devrimlerinin henüz on yaşını bile doldurmadan sona erişiyle yüz yüze geleceklerdi.
Sayfa 186
