Memleketin ahvali üzerine
Memleket Hikâyeleri, Anadolu irfanının hakiki hikâyeleridir. R.H. Karay akıcı dili, güzel üslubu ve bam teline dokunan konuları ile insanın vicdanını titretir.
Memleket hikâyeleri 1900’lerin Anadolu’sunun sosyal, ekonomik, kültürel hayatına ayna tutar. Çarpık ahlâk anlayışı, bürokrasinin yozlaşması, kadın erkek meselesi hatta fabrikada çalışma koşullarını gözler önüne serer. Kitaptaki bazı hikayelere gelirsek:
Yatık Emine: ahlaki yozlaşmanın içler acısı bir toplumsal baskı olarak gariban bir kadın üzerinde ortaya çıkışının hikayesidir. 1974 yapımı Ömer Kavur'un yönettiği aynı isimli sinema uyarlaması da gayet güzeldir.
Şeftali bahçeleri: Adamsendeciliğin brokrasiye sirayeti. İdealizmin ölümü.
Koca öküz: Öküzlerin en akıllısı
Hakkı sükut: Fabrika, ölen sevgili ve sükut hakkı olan para…
Ve diğerleri… Sadece edebi kıymeti için değil beraberinde sosyolojik çıkarımları için de mutlaka okunmalı diyebileceğim kitaplardan.
Memleket Hikayeleri
Milli edebiyat ve Osmanlı'nın son dönemlerinin toplum ve gelenek eleştirilerisi bakış açılarını milli edebiyat akımı tarzında okumak için harika bir eser. Cumhuriyetin kuruluş aşamalarında da eskinin yozlaşmanın sembolü olarak kullanılan tip ve karakterler(Kadı, mutasarrıf, hacı, şeyh vb) eserde bu tipleştirmelerin harika birer örneği olarak bulunuyorlar. Şiddetle okunmasını tavsiye ederim. Ayrıca İstanbul'un ve Anadolu'nun yozlaşmaya başlamış yaşamını ve eğlence kültürünü (ya da kültürsüzlüğünü) de gayet güzel özetleyen öyküler mevcut. Şeftali Bahçeleri, Sarı Bal, Şaka, yatır ve Garip Bir Hediye hikayeleri bu anlattıklarımı harika bir biçimde işliyor. Okumaya başlayacak herkese İyi okumalar dilerim.
Refik Halid Karay’ın Memleket Hikayeleri kitabının “Şeftali Bahçeleri” adlı hikayesindeki Agâh Bey karakteri bana mesleğe yeni başlayan genç-idealist memurları hatırlattı hikayenin sonu ise hepimizin malumu..
Refik Halid Karay, Memleket Hikayeleri, s. (40-51)
Karay’ın “Hakkı Sükût” adlı hikayesindeki amele katibi Hasip Efendi fabrika yüzünden sevdiği kız Fotika’yı kaybediyor ve isyan haliyle ağzına geleni söyleyip işten ayrılacakken maaşı arttırılıp susturuluyordu, hakkı sükût.
Refik Halid Karay,Memleket Hikayeleri,s. (140-151)
Refik Halit Karay ve "Sürgün"ü
"Sabaha karşı Beyrut göründü."
diye başladı sürgünümüz Yüzbaşı emeklisi Hilmi Bey'in romanı. Öyküyü baştan az çok bildiğim için şöyle düşündüm: "Keşke Beyrut gibi deniz kenarı ve hareketli bir kent yerine sakin bir iç şehre sürülseymişsin Hilmi Bey. Şimdi aklına hep İstanbul gelecek." Nitekim çok geçmeden Hilmi Bey beni
Bir devlet memuru olarak sık sık hicab içinde okudum. Hemen her öyküde korkunç bir memur profili çizilmiş. Şeftali Bahçeleri zaten baştan aşağı memurların vaziyetine dayalı, Sarı Bal’daki düğümün çözümü de tine bir kaymakamın ahlaksızlığı şeklinde ortaya çıkıyor. Gece gece milletin kızını taciz yolunda harcanan genç de memur, vakfedilen eşeğe çöken de memur, köylüyü başından savan da... Halit Bey bunlarla büyük bir Osmanlı bürokrasisi yergisi çiziyor belli ki ama1910’ların Babıali’sine bakınca hak vermemek elde mi?
Refik Halid Karay’ın Şeftali Bahçeleri Üzerine İnceleme
Bu incelemede söz konusu olan hikâye Refik Halid Karay’ın 1919 yılında Feneryolu’nda yazmış olduğu ‘‘Şeftali Bahçeleri’’ hikâyesidir.
Türk edebiyatında ‘‘Memleket Hikâyeleri’’ ile klasikleşen Refik Halid’in ‘‘Şeftali Bahçeleri’’ hikâyesi boyunca okuyucuya tanıtılan tek kahraman; Âgâh Bey olur. Âgâh Bey; dik başlı, Avrupa görmüş fakat Batılı fikirleri özümseyememiş, sözü geçen bir tanıdığının torpili ile kaçtığı Avrupa’dan İstanbul’a dönmüş biridir. Anadolu’ya tahrirat yani yazı işleri müdürü olarak atanan Âgâh Bey, yeni görev yerine gelirken gördüğü içler acısı durum neticesinde kendince bir karara varır; artık aylaklık etmeyecek ve gittiği yerde görevini hakkı ile yapacaktır.
İncelemenin tamamını sanatlaart.com/refik-halid-kar... linkinden okuyabilirsiniz. Keyifli okumalar.
