Vicdan; insanı doğruyu veya iyiyi yapması konusunda muhasebeye zorlayan içsel bir güç sanırım... Canlılar arasında vicdana sahip tek varlık insan... Çünkü yaptıklarından ve yapmadıklarından sorumlu olan tek canlı insan... Sorumlu olmak muhasebeyi gerektirir... Muhasebede hassas olmak da vicdanı gerektirir... Vicdan hayatın her aşamasında ama zayıf ama güçlü kendisini duyuran bir iç ses... Hindistan-Bombay şehrindeki mafya yaşamını konu alan Shantaram isminde bir kitap okumuştum... Bombay'a dair çok güzel örneklerin bulunduğu muhteşem bir kitap... Bu kitapta Bombay'daki bir tapınak anlatılıyor... Ayakta Duran Adamlar Tapınağı... Zamanında esrar kullanmış ve ticaretini yapmış, daha sonra vicdanının sesinden rahatsız olarak bu kötü işi bırakmış insanların bulunduğu bir tapınak... Bu insanlar yaptıkları kötülüklerden dolayı kendilerini cezalandırma yoluna gidiyorlar... Ve yemin ediyorlar hayatlarının sonuna kadar ayakta duracaklarına... Bir ipe dayanarak hayatlarının sonuna kadar ayakta durmaya başlıyorlar... Önce ayakları kan toplayıp şişiyor... Sonra kuruyurak ince bir dal gibi kalıyor... Vicdan'ın sesi sessiz de olsa... Demek ki çok kuvvetli... İnsan vicdanın yargılaması karşısında demek ki bir hayattan vazgeçebiliyor... Vicdan'ın yarısı adalettir diğer yarısı da merhamettir... Adaletini yitirmiş bir insan vicdanının yarısını, merhametini yitirmiş bir insan da diğer yarısını kaybeder... Adaletini ve merhametini yitirmiş insan da zalimdir... Ve böyle bir insandan da hayali bile mümkün olmayan bütün kötülükler beklenir...