İLBER ORTAYLI ÖNERİYOR: GÖRÜLMESİ GEREKEN 20 ESER
Ortaylı, Türkiye'de evvela bu 20 eserin görülmesini öneriyor. Bunlar onun gözünde uğruna seyahat edilecek eserler.
1. Ayasofya (Istanbul; Bizans İmparatorluğu, 6'ncı yüzyıl, Miletoslu [Milet] Isidoros ile Trallesli [Aydın] Anthemios)
2. Süleymaniye Camii (Istanbul; Osmanlı
Kronik KitapKitabı okudu
Dikkat gezi rehberi
İLBER ORTAYLI ÖNERİYOR:
GÖRÜLMESİ GEREKEN 20 ESER
Ortaylı, Türkiye’de evvela bu 20 eserin görülmesini öneriyor. Bunlar onun gözünde uğruna seyahat edilecek eserler.
1. Ayasofya (İstanbul; Bizans İmparatorluğu, 6’ncı yüzyıl, Miletoslu [Milet] İsidoros ile Trallesli [Aydın] Anthcmios)
2. Süleymaniye Camii (İstanbul; Osmanlı İmparatorluğu,
Kitapta "Ufku Dolduran Eskiklik" isimli bir yazı vardı. Bir camiye giriyor Akif Emre. İsmini belirtmemiş. "İşte o sokak...En sevdiğim denize açılmayan sokak."
"Budanmasına rağmen görkeminiden izler taşıyan çınarlar... Çınar altında bir caminin yitik huzurunu duymak... Kubbenin altındaki sessizik, dinginlik, tenhalık..." Ama kesinlikle uyku değil! Bir Osmanlı caminin, ferdi toplumdan değil ama kalabalıktan ayıran metafizik bir keskinlik oluşuna dair yüklemsiz cümleler bunlar... Sükûtun bıçak anlamına gelen "sikkîn" ile aynı kökten gelişini hatırlıyorum... Kişiyi kalabalıktan kesip ayırışı...
"Üç yarım kubbenin verdiği tamamlanmamışlık hissi"ne mukabil, "büyük camilerin ihtişamına karşı acz duygusu ve tevazu." Akif Emre, belki de Mimar Sinan'nın dördüncü yarım kubbeyi insanın sadrına yüklediğini anlatmak istiyor bu satırlarda. İnsan mabedsiz, mabed insansız eksik kalıyor...
"Namaz çıkışı isimsiz kalabalıklara inen merdiven"... Kim çıkarabildi bu camiyi... Henüz yazının ilk satırlarında, henüz Mimar Sinan'ın ismi geçmeden tanıdım bu aşina camiyi ben... Yazıda ismini vermese de bu güzel mabed Üsküdar Mihrimah Sultan Camiiydi... Kalabalıklara merdiven ile indiğim, kalabalıklardan merdiven ile yükseldiğim, denize açılmayan bir sokağa duyduğum sevginin tercüme-i hali bu mabed...
"İşte o sokak...En sevdiğim denize açılmayan sokak." Erguvanlar açtığında ne güzel olur o sokak...
Sevmek, Allah için sevmektir. Allah için olmayan bir sevgiden hâyır gelmez, gönlü yorar.
Birbirini Allah için sevenler,
Efendimiz(asm) ile Hz.Hâtice annemiz gibi,
Hz. Zeynep ile Ebû'l-Âs gibi,
Leylâ ile Mecnûn gibi,
ve Koca Sinan'la Mihrimâh gibi olur...
"Kanuni Sultan Süleyman’ın kızı Mihrimah sultan 17′sine bastığında, iki kişi onunla evlenmek ister. Mihrimah yani Mihr-ü Mah Farsça’da “Güneş ve Ay”anlamına gelir.Kızla evlenmek isteyenlerin biri Diyarbakır Valisi Rüstem Paşa diğeriyse Mimar Sinan’dır.
Padişah kızını Rüstem Paşa’ya verir.
Koca Sinan evlidir, ellisindedir ve Mihrimah Sultan’a deliler gibi aşıktır! Gerçi sevdiğine kavuşamamıştır ama, aşkını olanca güzelliğiyle sanatına yansıtmıştır.
Üsküdar’a sarayın isteği ile 1540 yılında Mihrimah Sultan Camii’nin temelini atar 1548′de bitirir. Camiyi yaparken eserine sanki “etekleri yerleri süpüren bir kadının” dış çizgilerini verir.
Derken, ilk kez padişah fermanı olmaksızın, Edirnekapı’da,pek kimselerin uğramadığı ıssız ama İstanbul’un en yüksek tepelerinden birine, ikinci bir eser yapmaya koyulur Mihrimah Sultan’a. Cami küçücüktür. Minaresi 38 metredir, bir adet incecik kubbesi üzerindeyse 161 pencere caminin iç güzelliğini aydınlatır, içerdeki sarkıtlar ve minare kenarındaki işlemeler, Mihrimah Sultan’ın topuklarını döven saçlarını anımsatır inasana. İşte aşk’a adanmış iki eser.
Edirnekapı ve Üsküdar’da camileri aynı anda görebileceği Ve 21 mart’ta yani gece ile gündüzün eşit olduğu günde, (21 Mart aynı zamanda Mihrimah sultan’ın doğum günu) manzara şudur: Edirne camiinin tek minaresi ardından kıpkırmızı güneş batarken, Üsküdar camiinin ardından ay doğar! Mihrü Mah=Güneş Ay"
Biri İstanbul'un doğusuna, diğeri batısına olmak üzere Mihrimah Sultan adına, yerlerini kendisi seçerek iki cami yapar Mimar Sinan. Nisan-mayıs aylarında, Beyazıt'ın yüksek yerlerinde sabah gün doğumunda ve akşam günbatımında camilere bakanlar için aşka dair bir belge aramak artık önemini yitirir. Tanık olanları hayrete düşürecek bir şekilde; güneş ile ay, tam bu camilerin arkasından yer değiştirirler. Farsça anlamı güneş ve aydır Mihrimah'ın. Hiç şüphe yok ki; yüzyıllarca güneş ve ay buralardan doğup battığı gibi dünya var oldukça aynısını yapmaya devam edecekler. Yani, siz yaşadıkça şahit olma şansına sahipsiniz bu yanda. Siz ister belge isteyin, isterseniz istemeyin, öte yanda.
