Atalarımız, terim kullanmakta bizi hayrete düşürecek kadar usta idiler. Bilimin terime dayandığını biliyorlardı. Türk ve İslam bilginleri sistematik bir terminoloji yaratmışlardı. Her bilim dalı, eskiden, bugünkü Batı dünyasında olduğu gibi, kendi terminolojisini kurmuştu. Bu terimlerin kesin tanımları yapılmıştı.
Atalarımız, doğru tanımlanmış
Allah’ın Sıfatları(Tartışma Nedenleri)
1)İnsan Yapısı: İnsan sınırlı bir varlık ve sonsuz bir varlığı anlamaya çalışır.
2)Nassların Yapısı: Nass’lar bir taraftan tenzihi ifade ederken bir yandan teşbihi çağrıştırıyor.
3)Dış Tesir : Yahudi ve Hristiyanlardan etkilenerek İslam’ı anlatma.
Önceki din ehlinin inançlarını reddetme.
-Kelam Tartışmaları
Mutezile’nin Sıfat Anlayışı
Maniheizm 2’li, Hristiyan 3’lü inançlarına reddiyede bulunmuşlardır.
Sıfatları reddetmişlerdir. Mutezile’ye göre sıfatların varlığını kabul, çoklu kadimlerin(teaddüd-ü kudema) varlığını kabul etmek anlamına gelir, bu da şirktir.
Muattıla ismini almışlardır.
Ehli Sünnet’in Sıfat Anlayışı
-Allah kendisini, âlim,kâdir,sem’i şeklinde tanıtmıştır. Buna göre ilim sıfatı olmadan âlim olunmaz.
-Allah’ın sıfatları onun ne aynısıdır ne de gayrısıdır.
-Maniheizm ve Hristiyanlık, çoklu Tanrı’lar, ayrı kadim varlıklar kabul etmiştir. Ama İslâm da bu söz konusu değildir. Buna göre Sıfatların kabulü, kadimlerin çokluğuna götürmez.
Allah’ın sıfatlarının tasnifi
Vücûd: Var olmak, yokluğu düşünülemez olan.
Kıdem: Ezeli, başlangıçsız olan.
Beka: Varlığı ebedî olan.
Vahdaniyet: Allah’ın zatında, sıfatında bir olması.
Muhalefetül lil havadis: Allah’ın hem zatı hem sıfatları ile hiç bir varlığa benzememesi.
Kıyam bi nefsihi: Varlığı bir başkasına muhtaç olmaması.
İrade
Teşrii irade: Ahlak alanı ile ilgilidir. Allah’ın iradesi yalnızca iyiye ve hayra tealluk eder. Allah’ın kullarına sorumluk yükleyen iradesidir.
Tekvini irade: Evren ve içindekileri yaratmaya ve değiştirmeye yönelik iradesidir. Allah’ın iradesi hayra ve şerre iyiye kötülüğe tealluk eder. Onları irade eder ve yaratır.
Allah’ın Kelam Sıfatı
Mutezile: Allah’ın kelam sıfatı hâdistir. Ses ve harflere ihtiyaç duyar. Bunlar hâdistir.
Selefiyye: Ses ve harflerden meydana gelen Allah’ın kelam sıfatı ezelidir.
Ehlisünnet: Nefsi kelam, lafzi kelam Allah’ın zâtındaki mana, Allah’ın zâtında ki mananın ses ve harfler şekline bürünmesi, ezelidir yaratılmıştır, hâdistir.
Fiili Sıfatlar
“Yaratma, öldürme, rızık verme, peygamber gönderme.”
Mutezile/ Eşariyye: Kudret sıfatının yansıması hâdis ve yaratılmıştır.
Selefiyye/ Maturidiyye: Tekvin sıfatının yansıması ezelidir.
Haberi Sıfatlar
“Yüz, yan, göz, nur, yönelmek, yakınlık, rahmet ve gazap, avuç, inmek, gelmek.”
Mücessime: Allahı cisimlendirmiştir.
Mutezile: Te’vil edilmelidir.
Selef: Teşbih ve tevilsiz geldiği kabul edilmelidir.
Ehlisünnet: Önce selef, sonra Mutezile’nin görüşünü benimsemiştir.
İnsan Fiilleri
Izdırâri Fiiller: İnsan iradesinin etkisi olmayan fiiller/ irade dışı fiiller.
İhtiyari Fiiller: İnsan iradesiyle meydana gelen fiiller. Bütün tartışmalar bu alanla ilgilidir.
Mutezile İrade Anlayışı
Allah’ın adaleti çerçevesinde olaya bakarlar.
Emir irade ve rıza birdir.
Allah iyi (hayr) fiilleri emir ve irade etmiş hatta teşvik etmiştir.
Allah kötü (şer) fiilleri irade etmez.
İnsan kendi fiillerini irade eder ve yaratır.
Ehli Sünnet İrade Anlayışı
“Konuya Allah’ın hakimiyeti çerçevesinde bakarlar.
Emir, irade ve rıza aynı değildir.
Allah’ın iradesi iyi ve kötüyü (şerri ve hayrı) kapsar.
Allah’ın kötüyü ve şerri irade etmesi ondan razı olduğu anlamına gelmez.
Allah’ın emri ve rızası sadece iyi ve hayradır.
Allah’ın iradesinin sadece hayra doğru olduğunu söylemek. Allah’ın iradesi dışında bir takım şeylerin meydana geldiğini kabuldür ki; Allah’ın şanına yakışmaz.
Bir fiil üzerinde hem Allah’ın hem kulun iradesi vardır.”