Ferdler, ekseriya, 14-15 yaşlarında buluğa ermeğe, çocukluk devrinden gençlik devrine atlamağa başladıkları gibi, galiba Milletler de 14 üncü ve 15 inci tarih asırlarında başka bir uyanışa, başka bir hayata geçiş devresine giriyorlar. Avrupa uyanışı 14 üncü milâdî asır içinde başlamış idi. İslâmın hicrî tarihinde, içinde bulunduğumuz aynı asırlarda da büyük bir uyanışın başladığını görüyoruz.
Bugün bocalayıp duran bu uyanış cereyanı, henüz ruhî şuura erememiş ve nefsî birliğini toplayamamış olduğu için, gayet tehlikeli bir devir geçirmektedir. Allah korusun, içtimaî vicdanını kaybederse, uzun müddet felâket dalgaları içinde kıvranacak ve hiç bir milletin cemiyet sulbuna giremeyecektir.
Cenab-ı Hak'tan temenni ettiğimiz gibi, içtimaî vicdanını kaybetmeden, bu uyanış devrelerini takip edebilirse, aklına ve güzelliğe, ruh ve bedenine tam bir metanetle düzen verip, yakın bir istikbalin en büyük bir milleti olarak ortaya çıkacak, bugünkü medeniyetin hastalıklarından sıyrılmış, sıhhatli bir hayat ile bütün milletlerin örnek alacakları bir seviyeye gelecektir. Her halde İslâmin 20 inci asrı Avrupanın 20 inci asrından pek çok mütekâmil bir mertebede olacaktır.
Elmalılı Hamdi Yazır